قراردادهای آتی چیست؟

فرض کنید آقای احمدی یک موقعیت فروش در قرارداد آتی زعفران نگین سررسید آبان ۹۹ اخذ کرده است. در روز ۱۸ آبان (روز سررسید قرارداد) قیمت تسویه برابر با ۱۰۰۰۰ تومان است. خریدار مقابل آقای احمدی فراموش می‌کند فرم آمادگی تحویل را ثبت نماید، در نتیجه نکول اتفاق می‌افتد.
مفروضات:
قیمت تسویه در آخرین روز معاملاتی: ۱۰۰۰۰
میانگین موزون قیمت پایانی گواهی سپرده‌های زعفران: ۹۹۸۰
جریمه نکول:
یک درصد ارزش قرارداد بر اساس قیمت تسویه: ارزش قراداد×۱%
( ۱۰۰۰۰×۱۰۰×۰۱/۰ =۱۰۰۰۰)
مابه‌التفاوت قیمت تسویه و قیمت پایانی گواهی سپرده= (قیمت تسویه- قیمت پایانی گواهی) × اندازه قراداد
مابه‌التفاوت قیمت تسویه و قیمت پایانی گواهی سپرده= (۹۹۸۰-۱۰۰۰۰) ×۱۰۰= ۲۰۰۰
کارمزد تسویه تحویل فروشنده (سهم بورس کالا): ارزش قرارداد×۰۰۱/۰ = (۱۰۰۰۰×۱۰۰×۰۰۱/۰ )= ۱۰۰۰
مبلغ کسرشده از خریدار جهت نکول= ۱۰۰۰۰+۲۰۰۰+۱۰۰۰= ۱۳۰۰۰

01 . قرارداد آتی چیست؟

قرارداد آتی، قراردادی است که بر اساس آن فروشنده متعهد می شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمت مشخص بفروشد و در مقابل، طرف دیگر قرارداد متعهد می شود همان کالا با همان مشخصات را در سررسید معین بخرد و برای اینکه هر دو طرف به تعهدات خود عمل کنند باید مبلغی را به عنوان وجه تضمین اولیه نزد اتاق پایاپای بگذارند که متناسب با تغییرات قیمت آتی باید این وجه تضمین اولیه را تعدیل کنند. همان طور که در تعریف فوق نیز اشاره شد قراردادهای قابل معامله در بورس باید از استاندارد و مشخصات معینی برخوردار باشند. از این رو هر دارایی که به عنوان داریی پایه قراردادهای آتی در بورس کالای ایران انتخاب می شود باید شرایط خاصی را داشته و استانداردهای لازم را دارا باشد. از این رو برای راه اندازی قرارداد آتی بر روی هر کالاباید آن کالا در قراردادهای آتی چیست؟ هیأت پذیرش بورس کالای ایران مورد بررسی و پذیرش قرار گیرد.

پذيرش اوراق بهادار مبتني بر کالا که م یتواند شامل قراردادهای آتی، اختیار معامله و سلف موازی استاندارد باشد به درخواست بورس کالا توسط هيئت پذيرش انجام م یشود. بورس کالا پس از دريافت پيشنهاد توليد کنندگان، مصرف کنندگان، واردکنندگان، کارگزاران يا ساير نهادهاي مالي مربوط اقدام به ارائه درخواست پذيرش اوراق بهادار مبتني بر کالا می نمايد.

A. راهنمای بخش ها

B. راهنمای سامانه ها

C. راهنمای ابزارها + ویژگی ها

D. راهنمای پروفایل ها

E. مفاهیم و آموزش های پایه

F. آموزش مفاهیم و روش های تحلیلی

G. آموزش روش ها و مفاهیم معاملاتی

H. روش ها و مفاهیم پرداخت ارزی

هر گونه کپی برداری از محتوا، تولیدات، شکل و سایر اجزای سایت صرفا با موافقت مکتوب مجاز قراردادهای آتی چیست؟ می باشد

اهداف قرارداد‌های آتی و نقش آن در اقتصاد

آزاده حسینی - سردار خالدی
با توجه به اینکه طی چند ماه گذشته حجم زیادی از نقدینگی‌ها به سمت بازار ارز و سکه سرازیر شده و گردش نقدینگی در این بازارها افزایش یافته، قراردادهای آتی سکه در بورس کالا نیز در این بین از جذابیت بیشتری نسبت به آتی سهام برخوردار شده است.

آزاده حسینی - سردار خالدی

با توجه به اینکه طی چند ماه گذشته حجم زیادی از نقدینگی‌ها به سمت بازار ارز و سکه سرازیر شده و گردش نقدینگی در این بازارها افزایش یافته، قراردادهای آتی سکه در بورس کالا نیز در این بین از جذابیت بیشتری نسبت به آتی سهام برخوردار شده است. گرچه عمر این ابزار معاملاتی در ایران اندک است، اما در این مدت زمان کوتاه نیز توانسته سرمایه‌گذاران جدیدی را وارد بورس کرده و گردش نقدینگی بورس کالای ایران را افزایش دهد و در تنظیم بازار سکه نیز بسیار موثر واقع شود، البته همچنان بسیاری از نهادها نسبت به وجود این بازار با دیده اغماض می‌نگرند و آن را عاملی برای سفته‌بازی و افزایش بی رویه قیمت‌ها می‌دانند. به منظور آشنایی طیف زیادی از علاقه‌مندان با نحوه معاملات آتی و همچنین اهدافی که این نوع معاملات در بازار‌های جهانی و داخلی دنبال می‌کند، مزایا و معایب آن با دکتر مرتضی بینا یکی از کارشناسان این حوزه به گفت‌و‌گو نشسته‌ایم که در ادامه می‌آید؛ مرتضی بینا که لیسانس مهندسی برق خود را در دانشگاه صنعتی شریف اخذ کرده به منظور اخذ درجه کارشناسی ارشد و دکترا راهی فرانسه شد تا در آنجا تحصیلات خود را در همان رشته ادامه دهد، پس از اخذ درجه دکترای مهندسی برق در فرانسه راهی آمریکا شد تا پس از تدریس در دانشگاه‌ها و فعالیت در بخش مدیریت ریسک در آنجا نیز مدرک MBA خود را از دانشگاه رایس هوستون اخذ کند. سوابق تجربی مدیریتی مرتضی بینا در بخش مدیریت ریسک شرکت‌های تجارت گاز و برق مختلف در ایالات‌متحده از سال ۱۹۹۵ تا اواخر۲۰۱۰ میلادی یکی از دلایلی بود که باعث شد در این باره با وی به گفت‌وگو بپردازیم.

آقای دکتر به عنوان نخستین سوال بفرمایید که اساسا هدف از تشکیل مشتقات یا قراردادهای آتی چه چیزی بوده است؟

بازارهای مشتقات با هدف کم کردن ریسک سرمایه‌گذاری یا ریسک معاملاتی به وجود می‌آیند. زمانی که هر طرف معامله، چه خریدار و چه فروشنده، بخواهند خطر نوسان قیمت را به نفع خود کم کنند از مشتقات به عنوان ابزار کم کردن ریسک استفاده می‌کنند. با وجود چنین قراردادهایی، احساس امنیت بیشتری برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌شود. بدون وجود قراردادهای آتی، ریسک سرمایه‌گذاری برای بسیاری از صنایع به حدی بالا می‌رود که برگشت سود مورد نظر کفاف ریسک سرمایه‌گذاری را نمی‌دهد؛ بنابراین سرمایه‌گذار از انجام کار منصرف می‌شود. نکته مهمی که در بازار قراردادهای آتی وجود دارد مساله نقدشوندگی (liquidity) است. کم بودن نقدشوندگی، ریسک معامله آتی را برای سرمایه‌گذار آنقدر بالا می‌برد که دلیل وجودی اولیه آن که کم کردن ریسک سرمایه‌گذاری است از بین می‌رود. برای اینکه نقدشوندگی در بازار وجود داشته باشد، غیر‌از سرمایه‌گذاران واقعی احتیاج به افرادی است که ریسک‌پذیر باشند که به آنها Speculators یا به اصطلاح سفته‌بازان گفته می‌شود؛ بنابراین نقش سفته‌باز یک نقش مثبت است که به نقدشوندگی معاملات و در نتیجه کم کردن هزینه‌های سرمایه‌گذاری کمک می‌کند. اگر سیستم به طور شفاف و درست کار کند و دو طرف معامله، ریسک‌ها را آگاهانه بپذیرند آن وقت هم قیمت‌ها واقعی‌تر می‌شوند، هم هزینه‌های معاملات کم می‌شود، در ضمن نه بازار مختل می‌شود و نه هیجانات بدون منطق در بازار به وجود می‌آید.

شما از گروهی در بازار نام بردید که حاضرند در بازار ریسک کنند و به اصطلاح Speculators‌ها گفته می‌شوند، لطفا کمی بیشتر در مورد این دسته از افراد و نقششان در بازار برایمان بگویید؟

ببینید سفته‌باز همچنان که گفتم ترجمه دقیقی از آن نشده و بیشتر بار منفی آن مورد توجه بوده این در حالی است که وجود سفته‌باز برای ایجاد نقدینگی در بازار مشتقات بسیار مهم است؛ در واقع بدون این بازیگران، نقدینگی کم خواهد شد. کم شدن نقدینگی برای سرمایه‌گذار به معنی بالا رفتن ریسک است؛ بنابراین حضور سفته‌بازان در نهایت باعث بالا رفتن نقدینگی و پایین آمدن ریسک سرمایه‌گذار می‌شود. این در حالی است که هر کسی هم نمی‌تواند Speculator باشد، زیرا این کار به راحتی انجام نمی‌شود. این بازار برای افراد غیر‌مطلع دارای قراردادهای آتی چیست؟ ریسک بسیار زیاد است و باید از حضور در این بازار خودداری کنند. اگر من چشم بسته از خیابان رد شوم و تصادف کنم، دلیل بر بد بودن خیابان و اتومبیل نیست.

حالا که در مورد کلیات بازار آتی و بازیگران آن توضیح دادید لطفا نحوه قرارداد آتی در بازارهای جهانی را نیز تشریح بفرمایید؟

فرض کنید تولید‌کننده‌ای هستید که می‌خواهید مواد خام وارد کنید، در یک محیط رقابتی هم نمی‌توانید قیمت تولیدات خودتان را به دلخواه بالا ببرید. شما چون نمی‌توانید بازار فروش را کنترل کنید برای قیمت مواد اولیه‌تان مجبورید از تکنیک‌های دیگر استفاده کنید تا اگر با افزایش قیمت مواد اولیه متضرر شدید بتوانید با استفاده از ابزارهای موجود در جای دیگری، جبران ضرر (هزینه افزایش قیمت مواد اولیه) کنید. برای روشن شدن فرض کنید شما تولید‌کننده اتومبیل هستید و کنترلی روی قیمت فولاد ندارید؛ به طوری که قیمت فولاد ممکن است بالا رود در حالی که امکان بالا بردن قیمت اتومبیل را ندارید. برای اینکه از این وضعیت متضرر نشوید، می‌توانید از قراردادهای آتی استفاده کنید؛ به این معنی که با قرار گرفتن در موقعیت خرید در صورت بالا رفتن قیمت فولاد، از سودی که در قرارداد آتی به دست می‌آورید، می‌توانید ضرر بالا رفتن قیمت فولاد را جبران کنید. در بازار آتی، از یک طرف کسانی که از بالا رفتن قیمت فولاد ممکن است ضرر کنند در موقعیت خرید قرار می‌گیرند و این‌ها می‌توانند تولید‌کننده‌های اتومبیل باشند، از طرف دیگر تولید‌کننده‌های فولاد که از پایین آمدن قیمت فولاد ممکن است ضرر کنند در موقعیت فروش قرار می‌گیرند. اگر بازار قراردادهای آتی برای فولاد وجود نداشته باشد ریسک سرمایه‌گذاری برای هر دو طرف بالا می‌رود. به همین دلیل فروشندگان و خریداران در بازار‌های آتی جمع می‌شوند تا از سطح ریسک سرمایه‌گذاری خود کم کنند.

در مورد قراردادهای آتی تاکید شما بیشتر بر نقدشوندگی بوده به نظر شما این موضوع چه جایگاهی در بازار قراردادهای آتی دارد؟

بازار قراردادهای آتی عامل مهم و موثری در گردش، حرکت و کارآ شدن اقتصاد است؛ به کمک این بازار، سرمایه‌گذار می‌تواند هزینه‌های ریسک سرمایه‌گذاری خود را کم کند. در بازار آتی هر چقدر نقدشوندگی بیشتر باشد، هزینه پوشش ریسک کمتر می‌شود. در دراز مدت بازار به سود آنهایی است که پوشش ریسک بهتری داشته باشند، اگر هزینه پوشش ریسک بالا باشد سرمایه‌گذار تمایلی به سرمایه‌گذاری در آن بخش پیدا نمی‌کند. نقش مثبت سفته‌باز را می‌توان به صورت زیر توضیح داد: اگر به دلایل قیمتی فاصله زیادی بین حجم واقعی خرید و حجم واقعی فروش وجود داشته باشد، تا پیدا شدن نقطه تعادلی قیمت، امکان نوسان شدید قیمت‌ها وجود دارد، مانند توپی که از ارتفاع بیفتد و چند بار بالا و پایین بپرد. در همین حال است که سفته‌باز با حضور در بازار باعث می‌شود تفاوت بین حجم واقعی عرضه و تقاضا به مرور زمان پر و از شدت نوسان قیمت کم شود و این کاملا برخلاف تصور عمومی است که نوسان قیمت را در نتیجه حضور سفته‌بازان می‌بینند. این را هم باید توجه کرد که در مقابل سفته‌بازان آربیتراژورها قرار دارند که همیشه بازار را به سمت تعادل می‌کشند. با وجود آربیتراژورها این امکان که قیمت به طور غیر‌عادی و دراز مدت از تعادل خارج شود از بین می‌رود. اگر شاهد نوسانات غیر‌عادی در بازار هستیم مربوط به واقعیت‌های اقتصادی است و ربطی به وجود بازار آتی ندارد.

فعالیت بازار آتی ایران و ساز و کار معاملات آن را چگونه می‌بینید؟

بازار آتی در کشور ما محدود به سکه طلاست و نحوه کارکرد قراردادها با آنچه که امروزه در بازار‌های جهانی اتفاق می‌افتد تفاوت زیادی ندارد، اما حجم مبادلات در مقایسه با بازار واقعی بسیار کوچک است. این امر باعث می‌شود در کوتاه مدت انحراف قیمت بین بازار آتی و بازار واقعی به وجود بیاید. در بازارهای جهانی این انحراف قیمت وجود ندارد. راه چاره برای کشور ما تبلیغ، آموزش و گسترش بازار آتی است تا با بازار واقعی همخوانی پیدا کند و نه کوچک کردن آن.البته به دلیل اینکه بازار کاملا آزاد نیست حجم تقاضاهای واقعی نیز مشخص نیست، به نظر می‌آید اگر روند بازار به طور کامل حالت آزادانه و رقابتی به خود بگیرد قیمت‌ها بهتر مشخص می‌شوند و روند معاملات شفاف‌تر می‌شود. این نکته را نباید فراموش کرد که در بازار آزاد، خریدار و فروشنده همدیگر را پیدا می‌کنند و در نتیجه سفته‌باز نمی‌تواند نقش دراز مدت در تعیین واقعی قیمت داشته باشد. به نظر من وجه تضمین فعلی (وجه تضمین بابت هر قرارداد ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان است) غیر‌عادی بالاست که لطماتی را نیز به بازار وارد کرده.

به نظر شما دیگر تفاوت بازارهای آتی در ایران و سایر بازارهای جهانی چیست؟

روند معاملات بازار آتی در جهان با ایران فرق کلی و زیادی ندارد، در واقع بازار داخلی تا حدودی نسخه کپی از بازارهای جهانی است، اما با حجم سرمایه‌گذاری کمتر. نکته اصلی که وجود دارد این است که دولت‌ها بهتر است وارد بازار نشوند؛ زیرا بدون حضور دولت‌ها بازار مسیر منطقی و واقعی خود را طی می‌کند.

در بازارهای آتی جهان یک سیستم قضایی مستقل وجود دارد که در آن هم دولت‌ها هم افراد به قانون قرارداد (Contract Law) احترام می‌گذارند و این تنها به دولت‌ها ارتباط پیدا نمی‌کند، بلکه خود افراد (حوزه عمومی) نیز آن را رعایت می‌کنند؛ به این معنی که اگر کسی (حقیقی یا حقوقی) قول دهد سال دیگر در موقع مشخصی مبلغی را به کسی بدهد باید این قول عملی شود و همین قول از نظر قاضی بسیار مهم است و از نظر سیستم قضایی، ثبات اجتماعی به اجرایی شدن قول‌های داده شده بستگی دارد.

در بازارهای آتی جهان جریان دادوستدها آزاد است و هر دو طرف ریسک (چه خریدار و چه فروشنده) در بازار مشارکت فعال دارند و سیستم قضایی در حسن اجرای قراردادها نقش بازی می‌کند، بدون اینکه در نحوه تنظیم قراردادها دخالت کند. در اکثر بازارها قراردادهای آتی ۴ ماه پشت سر هم و بسته به نوع بازارها به ترتیب قراردادهای ۶ ماهه، ۸ ماهه، ۱۴ ماهه، ۱۸ ماهه، دو سال و سه سال یا حتی ۱۰ سال هم معامله می‌شوند. حجم مبادلات در بازارهای جهانی اختلاف زیادی با مبادلات در بازار آتی ما دارد.

همانطور که می‌دانید در بازار آتی ایران شاهد برگزاری بازار جبرانی هستیم، نظر شما در این باره چیست؟

اگر منظور از بازار جبرانی توقف بازار به علت نوسان شدید قیمت‌هاست، بله بازار آتی ممکن است برای مدت کوتاهی متوقف شود، اما نه به این شکلی که در ایران اجرا می‌شود. مدل بازار جبرانی که در ایران اجرا می‌شود نشانه‌ای از ناکارا بودن دریافت سریع وجه تضمین لازم است.

با توجه به بحث راه‌اندازی بازار آتی ارز در ایران به نظر شما بازار آتی ارز چه تفاوتی با بازار آتی طلا دارد؟

از نظر من ایجاد بازار آتی ارز در شرایطی که بازار قیمت را تعیین کند بسیار مفید است و باعث ثبات و بالا رفتن حجم سرمایه‌گذاری می‌شود، ولی این بازار با قیمت مصوب، معنی اقتصادی ندارد. به اعتقاد من سیستم اقتصادی ما (با توجه به وضعیت ذخایر ارزی، سیاست‌های ارزی و قیمت‌های موجود در بازار) می‌گوید که باید بازار آتی ارز داشته باشیم و مردم هم به عنوان بخش کوچکی از بازیگران بازار در ارز سرمایه‌گذاری کنند، البته سوال مهمی در اینجا مطرح می‌شود که چرا مردم در ارز سرمایه‌گذاری می‌کنند؟

روند حرکت بازارهای جهانی طی چند سال اخیر چگونه بوده است؟

بازارهای خارجی نیز نوسان (تغییرات مثبت و منفی) دارند. ما در دوره‌ای زندگی می‌کنیم که نزدیک ۶۰ سال روند حرکتی بازارهای جهانی بیشتر به سمت بالا بوده است؛ از این رو در این مدت تمایل مدیران و سهامداران به پوشش ریسک بسیار کم شده بوده. این در حالی است که سهامداران باید می‌توانستند بر این موضوع نظارت کنند که واقعا چقدر ریسک می‌کنند؟ چون سهامداران نظارت لازم را اعمال نمی‌کردند و چون مدیران به امید دریافت پاداش‌های کوتاه مدت برنامه‌ریزی می‌کردند، ریسک‌پذیری در شرکت‌ها و به خصوص بانک‌ها بسیار بالا بود. بحران مالی اخیر درس خوبی برای سهامداران است که خرید سهام بدون نظارت ممکن است عواقب بدی داشته باشد.

هدف از ایجاد ابزارهای مالی در بازارهای جهانی چیست؟

در اقتصادهای توسعه یافته جهان، تنوع ابزارها بسیار زیاد است، همه این ابزارها هم به دلایل اقتصادی و مالی برای کم کردن ریسک سرمایه‌گذاری طراحی شده‌اند به همین دلیل شما نمی‌توانید هیچ ابزار مالی پیدا کنید که بدون پشتوانه اقتصادی به وجود آمده باشند.

بازارهای آتی سهام در بازارهای جهانی چگونه انجام می‌شوند؟

در بازارهای جهانی، قراردادهای آتی روی سهام سبدهای مالی یا شاخص‌ها ایجاد می‌شوند. یکی از بازار‌های مهم، بازار آتی نرخ سود مشارکت است که سود و زیان قراردادها بر مبنای بالا رفتن یا پایین رفتن نرخ سود تغییر می‌کند. یکی از موارد استفاده مهم این بازار در تثبیت نرخ تسهیلات وام مسکن است. به عنوان مثال در ایالات‌متحده شما وام‌های مسکن ۳۰ ساله دارید که معمولا باعث می‌شود قسط (بازپرداخت وام) مسکنی را که می‌خرید برابر یا شاید هم کمتر از پول اجاره مسکن شود. اگر بازار آتی نرخ سود وجود نداشته باشد وام ۳۰ ساله هم وجود نخواهد داشت؛ بنابراین از مسکن‌دار شدن مردم کاسته می‌شود. صاحب مسکن بودن به جای اجاره‌نشینی عامل مهمی در ثبات محله و جامعه است. برای دولت‌ها هم هزینه نگهداری از محله‌هایی که مردم صاحب مسکن هستند کمتر از محله‌هایی است که مردم اجاره نشین هستند. به همین دلیل بازار آتی نرخ سود فاکتور اجتماعی مهمی ایجاد می‌کند. در مورد بازار آتی سهام، به نظر من بهتر است روی سهام قراردادهای آپشن داشته باشیم تا قراردادهای آتی.

به عنوان سوال پایانی راه‌اندازی قراردادهای آتی در بورس را چطور ارزیابی می‌کنید؟

به نظر من تجربه بازارهای آتی بسیار مهم است در واقع به وسیله این بازار تعریف قراردادهای خرید و فروش برای مردم مشخص می‌شود. معنی و تجربه بسیاری از اصطلاحات مالی همچون هج کردن (پوشش ریسک)، مارجین کال شدن (جبران کمبود نقدینگی در حساب) یا برخی از دیگر مفاهیم برای مردم و معامله گران مشخص می‌شود و این به عنوان یک علم با نفس پیشرفت در ارتباط است. تجربه عملی داشتن برای یک قراردادهای آتی چیست؟ سیستم و حسابرسی جدید که بدون آن بازارهای آتی نمی‌توانند وجود داشته باشند (هر چند که بسیار کوچک است، اما اشکالی ندارد) به معنای قدم گذاشتن در بازارهای جدیدتر و امیدواری به آینده است.

بازار قراردادهای آتی عامل مهم و موثری در گردش، حرکت و کارآ شدن اقتصاد است؛ به کمک این بازار، سرمایه‌گذار می‌تواند هزینه‌های ریسک سرمایه‌گذاری خود را کم کند. در بازار آتی هر چقدر نقدشوندگی بیشتر باشد، هزینه پوشش ریسک کمتر می‌شود. در دراز مدت بازار به سود آنهایی است که پوشش ریسک بهتری داشته باشند، اگر هزینه پوشش ریسک بالا باشد سرمایه‌گذار تمایلی به سرمایه‌گذاری در آن بخش پیدا نمی‌کند

جزئیات خبر

قراردادهای آتی، قراردهایی هستند که در آن خریدار و فروشنده متعهد می شوند در زمان مشخصی در آینده، مقدار مشخصی از دارایی را با قیمت مشخص با یکدیگر معامله کنند. در واقع، در زمان سررسید قرارداد، خریدار متعهد به خرید و فروشنده متعهد به فروش دارایی با قیمت مشخص‌شده خواهد بود. یکی از سوالاتی که هنگام تسویه قراردادهای آتی در ذهن معامله‌گران شکل می‌گیرد این است که اگر یکی از طرفین قرارداد آتی، به تعهد خود عمل نکند، چه اتفاقی می‌افتد؟ در این مطلب تلاش می‌کنیم ضمن بررسی مفصل موضوع عدم ایفای تعهد یا نکول در بازار آتی به پرسش فوق پاسخ دهیم.

نکول در بازار آتی به چه معنا است؟

در ادبیات مالی، چنان چه یکی از طرفین قراداد خواسته یا ناخواسته به تمام یا بخشی از تعهد خود عمل نکند، گویند فرد نکول کرده است. در بازار آتی اگر در روز سررسید یکی از طرفین قرارداد، به تعهد خود عمل نکند نکول صورت گرفته است.

نکول چگونه صورت می‌گیرد؟

در بازار آتی، در روز سررسید، خریدار و فروشنده می‌بایست اقدامات زیر را برای تسویه و تحویل انجام دهند:

اقدامات خریدار (متعهد به خرید) برای تسویه و تحویل قرارداد آتی:

• تکمیل فرم آمادگی تحویل
• تکمیل موجودی حساب اختیار بورس به میزان ارزش قرارداد آتی

اقدامات فروشنده (متعهد به فروش) برای تسویه و تحویل قراردادهای آتی:

• تکمیل فرم آمادگی تحویل
• تحویل زعفران (تهیه گواهی سپرده در کد بورسی یا در صورت تکمیل ظرفیت انبارها، زعفران فیزیکی)

در صورتی که خریدار و فروشنده هر یک از اقدامات فوق را انجام ندهند، به عنوان نکول‌کننده شناسایی می‌شوند.

اگر خریدار در روز تحویل نکول کند چه اتفاقی برای فروشنده می‌افتد؟

ا گر در روز سررسید، خریدار تا مهلت تعیین‌شده (تا ۱۵ دقیقه پس از اتمام جلسه معاملاتی) فرم آمادگی تحویل را ثبت نکند یا موجودی حساب آتی خود را به میزان لازم تکمیل نکند، در واقع نکول کرده است.
نکته: خریداری که تا پایان جلسه معاملاتی آخرین روز معاملاتی آتی، موقعیت خرید خود را نبندد، چنان چه وارد فرآیند تحویل نشود، نکول کرده است. بنابراین، اگر خریدار فرم آمادگی تحویل را ثبت نکند، نکول کرده است و می‌بایست جرائم نکول را بپردازد.
نکته: پس از اتمام جلسه معاملاتی در روز سررسید، موقعیت باز خرید خریدار و موقعیت باز فروش فروشنده، از پورتفوی خریدار و فروشنده حذف می‌شود. چه موقعیت‌ها وارد فرآیند تسویه تحویل بشوند و چه نکول صورت بگیرد موقعیت‌های سررسیدشده، حذف می‌شوند.

اگر خریدار فرم آمادگی تحویل را ثبت نکند یا موجودی حساب آتی خود را تکمیل نکند، فرآیند تسویه و تحویل صورت نمی‌گیرد. در نتیجه گواهی سپرده‌های فروشنده، در کد بورسی وی باقی می‌ماند و به کد بورسی خریدار منتقل نمی‌شود. از سوی دیگر، مبلغ قرارداد از حساب آتی خریدار به حساب آتی فروشنده منتقل نمی‌شود. در این شرایط جرائم نکول از حساب در اختیار بورس، خریدار برداشت و به حساب در اختیار بورس فروشنده منتقل می‌شود.

در صورت نکول خریدار، آیا فروشنده ضرر می‌کند؟

طبق قرارداد آتی، فروشنده تصمیم داشته است دارایی‌اش (زعفران، پسته یا زیره) را با قیمت مشخص، در روز تحویل به فروش برساند. از روزی که فروشنده موقعیت فروش می‌گیرد تا روز سررسید، حساب معاملاتی وی بر اساس قیمت تسویه روزانه، به روزرسانی می‌شود. در نتیجه تغییرات قیمت به صورت سود یا زیان بر حساب عملیاتی وی اعمال می‌شود. همچنین در روز تحویل با توجه به همگرایی قیمت نقدی و آتی، تقریبا فرقی نمی‌کند فروشنده دارایی را به خریدار بازار آتی تحویل بدهد یا در بازار بورس به فروش برساند. همچنین فروشنده یک درصد از ارزش قرارداد را نیز به عنوان جریمه دریافت می‌کند.

در صورت نکول خریدار، فروشنده می‌تواند گواهی سپرده‌های خود را روز کاری بعد، در بازار بورس به فروش برساند. این که فروشنده در صورت نکول خریدار ضرر می‌کند یا خیر بستگی به قیمت فروش گواهی سپرده در روز کاری بعد در بازار بورس دارد. جهت درک بهتر مطلب به مثال زیر توجه کنید:

فرض کنید آقای احمدی یک موقعیت فروش در قرارداد آتی زعفران نگین سررسید آبان ۹۹ اخذ کرده است. در روز ۱۸ آبان (روز سررسید قرارداد) قیمت تسویه برابر با ۱۰۰۰۰ تومان است. خریدار مقابل آقای احمدی فراموش می‌کند فرم آمادگی تحویل را ثبت نماید، در نتیجه نکول اتفاق می‌افتد.
مفروضات:
قیمت تسویه در آخرین روز معاملاتی: ۱۰۰۰۰
میانگین موزون قیمت پایانی گواهی سپرده‌های زعفران: ۹۹۸۰
جریمه نکول:
یک درصد ارزش قرارداد بر اساس قیمت تسویه: ارزش قراداد×۱%
( ۱۰۰۰۰×۱۰۰×۰۱/۰ =۱۰۰۰۰)
مابه‌التفاوت قیمت تسویه و قیمت پایانی گواهی سپرده= (قیمت تسویه- قیمت پایانی گواهی) × اندازه قراداد
مابه‌التفاوت قیمت تسویه و قیمت پایانی گواهی سپرده= (۹۹۸۰-۱۰۰۰۰) ×۱۰۰= ۲۰۰۰
کارمزد تسویه تحویل فروشنده (سهم بورس کالا): ارزش قرارداد×۰۰۱/۰ = (۱۰۰۰۰×۱۰۰×۰۰۱/۰ )= ۱۰۰۰
مبلغ کسرشده از خریدار جهت نکول= ۱۰۰۰۰+۲۰۰۰+۱۰۰۰= ۱۳۰۰۰

بورس کالا ۱۳ هزار تومان به عنوان جریمه از حساب خریدار برداشت و به حساب آقای احمدی واریز می‌کند. این که اقای احمدی از نکول خریدار ضرر می‌کند یا خیر، بستگی به قیمت فروش گواهی سپرده‌های زعفران در بورس کالا دارد.

الف: اگر گواهی سپرده‌های زعفران را با قیمت تسویه روز آخر (۱۸ آبان) در بورس به فروش برساند:
اگر آقای احمدی گواهی سپرده‌های خود را در بورس، با قیمت ۱۰۰۰۰ تومان (برابر با قیمت تسویه) به فروش برساند، نه تنها از نکول خریدار زیان نکرده است، بلکه ۱۳۰۰۰ تومان جریمه نکول نیز از خریدار گرفته است. پس نکول خریدار به نفع اقای احمدی بوده است.

ب: اگر گواهی سپرده زعفران را در روز کاری بعد با قیمتی بالاتر از قیمت تسویه روز آخر به فروش برساند:
اگر آقای احمدی گواهی سپرده‌های خود را در بورس، با قیمت ۱۰۵۰۰ (بالاتر از قیمت تسویه) به فروش برساند، علاوه بر در یافت جرائم نکول به میزان اختلاف بین قیمت فروش و قیمت تسویه نیز سود می‌کند.
(۱۰۰۰۰-۱۰۵۰۰) ×۱۰۰= ۵۰۰۰۰
در این شرایط اقای احمدی ۶۳ هزار (۵۰۰۰۰+۱۳۰۰۰) تومان بیشتر از فروش در بازار آتی دریافت می‌کند.

ج: اگر گواهی سپرده زعفران را در روز کاری بعد با قیمتی پایین‌تر از قیمت تسویه روز آخر به فروش برساند:
آقای احمدی گواهی سپرده‌های خود را در بورس، با قیمت ۹۵۰۰ تومان (پایین تر از قیمت تسویه) به فروش برساند، از نکول خریدار، متحمل زیان می‌شود.
(۱۰۰۰۰-۹۵۰۰) ×۱۰۰= ۵۰۰۰۰
البته ۱۳ هزار تومان از این زیان با جرائم نکول پوشش داده می‌شود و آقای احمدی تنها (۱۳۰۰۰-۵۰۰۰۰=۳۷۰۰۰) ۳۷ هزار تومان کمتر از فروش در بازار آتی دریافت می‌کند.

در صورت نکول فروشنده، آیا خریدار ضرر می‌کند؟

در مطلب بالا نحوه محاسبه زیان فروشنده از نکول خریدار توضیح داده شد. در شرایطی که فروشنده نکول کند (فرم آمادگی تحویل را ثبت نکند و یا گواهی سپرده در کد بورسی خود نداشته باشد) خریدار پس از دریافت جرائم نکول، می‌تواند اقدام به خرید گواهی سپرده در بورس کند. هر چه خریدار گواهی سپرده را در بازار بورس با قیمت کمتر از قیمت تسویه روز آخر بخرد، از نکول فروشنده سود کرده است و هر چه گواهی سپرده را در بازار بورس، بالاتر از قیمت تسویه روز آخر، بخرد زیان کرده است. البته بخشی از زیان ها با جرائم نکول پوشش داه می‌شود. میزان ضرر یا زیان خریدار ناشی از نکول فروشنده را همانند مثال فوق، می‌توان بر اساس قیمت خرید گواهی سپرده در بازار بورس محاسبه کرد.

سخن آخر

با توجه به سازوکار تسویه روزانه، در بازار آتی، خریداران و فروشندگان ناچار به ایفای تعهد خود در بازار آتی هستند. حتی اگر خریدار یا فروشنده‌ای در روز سررسید به تعهد خود عمل نکند، باید جرائم نکول را به طرف مقابل خود بپردازد. در نتیجه نکول هر یک از طرفین در بازار آتی صدمه‌ای به طرف مقابل نمی‌زند مگر آن که قیمت‌ها در بازار نقدی به نحوی تغییر کند که فرد نتواند معامله نکول‌شده در بازار آتی را، در بازار نقدی با قمیت مناسب انجام دهد.

قرارداد آتی زعفران چیست؟

شما می توانید با دریافت کد معاملاتی بدون آنکه الزاما محصول زعفرانی داشته باشید با آشنایی با بورس زعفران و قرارداد آتی زعفران اقدام به خرید و فروش زعفران کنید و از نوسانات قیمتی آن استفاده کنید.
بازار آتی زعفران یک بازار دو طرفه می باشد.

چرا زعفران مهم است ؟

ایران با توجه به تولید بیش از 90 درصد از زعفران جهان، تولید کننده برتر این محصول میباشد.
دلیل این اول بودن هم کاهش شدید قیمت جهانی زعفران در دهه 60 تو کشورهای اروپایی از جمله اسپانیا به دلایل :

توجیه اقتصادی نداشت و تولید زعفران به شدت کاهش یافت.
ولی در مقابل در ایران

باعث شد به مرور زمان ایران به تولید کننده برتر این محصول تبدیل گردد.

قرارداد آتی چیست؟

بازارهای کالایی به دو دسته :

• بازار نقدی : کالا در آن به صورت نقدی مورد داد و ستد قرار می گیرد.
• بازار مشتقه : ابزارهای مبتنی بر تعهد خرید و فروش مورد داد و ستد قرار می گیرد.

تقسیم میشوند که بازار آتی زیر مجموعه بازار مشتقه می باشد.

هدف از طراحی بازار آتی چیست؟

در اصل این بازار برای اتصال تولید کننده واقعی به خریدار نهایی به صورت پیش فروش برای جلوگیری از دست رفتن سود و ثبات قیمت و عرضه ی خارج از فصل طراحی شده بود.
امروزه با الکترونیکی شدن بازار انواع سرمایه گذاران و تریدرها به بازار کالا و بازارهای آتی دسترسی پیدا کردند و علاوه بر کشاورز و خریدار آنها نیز سود می کنند.

طبق تعریف :

قرارداد آتی قراردادی است که فروشنده بر اساس آن متعهد می شود در سررسید معین ، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که در حال حاضر تعیین می کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می شود آن کالارا با آن مشخصات خریداری کند و برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد ، طرفین به صورت شرط ضمن عقد متعهد می شوند مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند و متعهد می شوند متناسب با تغییرات قیمت آتی وجه مذکور را تعدیل کنن.

حالا چرا قرارداد آتی؟

• پوشش ریسک : سرمایه گذار ( کشاورز ) با ورود به قرارداد آتی ، دارایی ( محصول ) خودرا به قیمتی مشخص در آینده به فروش می رساند و با این کار ریسک کاهش قیمت را از بین می برد.
• نقد شوندگی بالا : به دلیل حضور سرمایه گذاران مختلف علاوه بر تولید کننده و خریدار نهایی نقدشوندگی معاملت تا حد بسیار زیادی بالاست.
• کشف نرخ عادلانه : حجم بالای معاملات و تقابل عرضه و تقاضا باعث کشف نرخ عادلانه این بازار می شود.
• اهرم مالی : سرمایه گذار با اندکی سرمایه قادر است دارائی زیادی را تحت کنترل خود درآورد و با پرداخت مبلغ ناچیزی از کل ارزش یک کالا ئارد یک قرارداد آتی می شود که باعث جذابیت این بازار شده است.

قراردادهای آتی برای فعالان چه مزایایی دارد؟

• تضمین معاملات توسط اتاق پایاپای بورس
• هزینه اندک معاملات
• معافیت مالیاتی

مشخصات قرارداد آتی زعفران

قراردادهای قابل معامله در بورس باید از استاندارد و مشخصات معینی برخوردار باشند.
لذا برای راه اندازی قرارداد آتی بر روی هر کالا باید آن کالا در هیات پذیرش کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا مورد بررسی و پذیرش قرار گیرد.

انواع قراردادهای آتی زعفران

قراردادهای آتی زعفران در بورس کالای ایران بر روی دو نوع از انواع زعفران رشته ای ممتاز ( نگین ) و زعفران رشته ای درجه یک ( پوشال معمولی ) تعریف شده است.
این مشخصات در سایت بورس کالای ایران قابل مشاهده است.

آموزش معاملات آتی زعفران

بعد از آشنایی با قراردد آتی زعفران باید بدانیم چگونه در بازار آتی زعفران معامله کنیم و به سود برسیم.

واحد قیمت و اندازه قرارداد

نحوه انجام معاملات آتی زعفران در بورس کالای ایرانی و کشف نرخ آن یعنی قیمتی که بر روی تابلو معاملات درج می شود بر مبنای ریال به ازای هرگرم زعفران خواهد بود.

با در نظر گرفتن این موضوع که اندازه هر قرارداد معادل 100 گرم زعفران خواهد بود.

به عبارت دیگر چنانچه شخصی یک قرارداد آتی زعفران بر روی تابلوی معاملات آتی با قیمت 150000 ریال خریداری کند به این معنی است که 100 گرم زعفران را به ازاء هر گرم 150000 ریال خریداری کرده است.

اندازه تحویل

مطابق مشخصات قرارداد تعریف شده برای هر یک از دارایی های پایه ، اندازه قرارداد آتی زعفران 100 گرم می باشد.
در نتیجه افراد می توانند ضرایبی از 100 گرم را در این بازار معامله کنند.
همچنین حداقل مقدار تحویل هم 100 گرم که با توجه به مطالب گفته شده در واحد قیمت و اندازه قرارداد معادل 1 قرارداد می باشد.
پس نتیجه میگیریم افراد قراردادهای آتی چیست؟ در سر رسید قرارداد باید حداقل به اندازه 1 قرارداد آتی زعفران را خریداری کرده و یا فروخته باشند.

حد نوسان قیمت روزانه

اینکه در روز چقدر میتونین تو این بازار سود کنین یا ضرر داخل یه چهارچوب خاص تعریف شده است.
در معاملات آتی زعفران در هر روز معاملاتی نسبت به روز معاملاتی قبل حداکثر 5% سود و در مقابل حداکثر 5% ضرر با توجه به قیمت تسویه روز قبل میتونین داشته باشید.

وجه تضمین اولیه

وجه تضمین اولیه مبلغی است که برای خرید یا فروش یک قرارداد آتی باید شخص در حساب عملیاتی خود داشته باشد و این مقدار همان موجودی اولیه او برای شروع معاملات خواهد بود.

یه جورایی تضمینی برای هم شما و هم بقیه فعالین بازاره که با خیال راحت و بدون استرس انجام معامله کنند.

فرض کنید که وجه تضمین قرارداد پوشال 500 هزارتومن باشد ؛ یعنی برای خرید و فروش هر 100 گرم زعفران پوشال ، وجه تضمینی معادل 500 هزارتومان نورد نیاز است.
البته باید توجه کنید که ای وجه تضمین از طریق شرکت بورس کالا تعیین میشود و قابل تغییره پس لازمه که برای اطمینان از وجه تضمین جاری به سایت بورس کالا یه سری بزنید.

ساعت معاملاتی

ساعات معامله قراردادهای آتی زعفران شنبه تا چهارشنبه 10 الی 17 و پنجشنبه ها 10 الی 16 می باشد.
لازم است بدانید در آخرین روز معاملاتی که تاریخش تو اطلاعیه مشخص می کنند ساعت معامله از 10 الی 15:30 می باشد.

قیمت تسویه روزانه

قیمتی است که روزانه جهت به روز زسانی حساب ها توسط بورس محاسبه و اعلام می گردد.
بر اساس همین قیمت سود و زیان معاملات مشتری محاسبه می شود و در صورت سود به حساب وی واریز و درصورت زیان برداشت می گردد.

حداقل وجه تضمین

تا اینجا فهمیدیم که یه وجه تضمین اولیه لازمه و بر اساس قیمت روزانه اگر سود کنیم به حساب واریز میکنند اگر ضرر از حساب برداشت.

حالا درصورتی که به دلیل زیان موجودی وجه تضمین فردی کاهش یابد و به کمتر از 70 درصد موجودی اولیه او برسد اصطلاحا او اخطاریه افزایش وجه تضمین دریافت میکند و باید به حسابش مبالغی واریز کند تا موجودی حسابش را به همان سطح وجه تضمین اولیه برساند.

به طور مثال اگر وجه تضمین اولیه معاملات قراردادهای آتی زعفران رشته تی بریده ممتاز ( نگین ) 4000000 ریال باشد ، چنانچه در طی انجام معامله شخص متحمل زیان باشد و پس از کسر زیان از حساب عملیاتی ، وجه تضمین اولیه وی به کمتر از 70 درص معادل 2800000 برسد ،می بایست موجودی حسابش را به سطح وجه تضمینی اولیه یعنی 4000000 ریال برساند.

موقعیت تعهدی خرید

اصطلاحا گفته می شود کسی که در بورس ، قرارداد آتی را می خرد و خود را متعهد به خرید دارایی پایه بر اساس ضوابط بورس در تاریخ معین می نماید ، موقعیت تعهدی خرید اختیار نموده است.

موقعیت تعهدی فروش

اصطلاحه گفته می شود کسی که در بورس ، قرارداد آتی را می فروشد و خود را متعهد به فروش دارایی پایه بر اساس ضوابط قراردادهای آتی چیست؟ بورس در تاریخ معین می نماید ، موقعیت نعهدی فروش اختیار نموده است.

سقف موقعیت تعهدی باز

بر اساس دسورالعمل اجرایی معاملات آتی اتخاذ موقعیت های تعهدی باز با محدودیت هایی روبرو است ، به این معنی که یک مشتری مجاز نیست بیش از حد معینی که توسط هیئت پذیرش تعیین می شود ، موقعیت تعهدی اخذ کند.

در حال حاضر این این سقف ها عبارت اند از :

• مشتریان حقیقی : در هر نماد معاملاتی ( سر رسید فعال) حداکثر 1000 موقعیت تعهدی خرید و موفعیت فروش اخذ نماید.
• مشتریان حقوقی : اشخاص حقوقی مجاز هستند که 1000 موقعیت در هر نماد معاملاتی اخذ کنند و این تعداد می تواند تا 10 درصد موقعیت های تعهدی باز کل بازار افزایش یابد.

نماد معاملاتی زعفران

در بازار آتی ، هر سر رسید با یک نماد مشخص در تابلو معاملات نمایش داده می شود.

هر نماد معاملاتی متشکل از نام کالا ، ماه و سال قرارداد است و تمامی نمادهای معاملاتی باید به تصویب هیئت پذیرش رسیده باشند.

بر این اساس هر نماد معاملاتی برای زعفران رشته ای بریده ممتاز ( نگین ) به صورت SAFMMYY که در آن SA مخفف ( saffron ) ، MM علامت اختصاری ماه قرارداد (به صورت حرف ) و YY سال قرارداد ( به صورت عدد ) است.

به عنوان مثال SAFA99 نشان قراردادهای آتی چیست؟ دهنده قرارداد آتی زعفران تحویل فروردین ماه 99 است.

هر نماد معاملاتی برای زعفران رشته ای درجه یک ( پوشال ) به صورت OSFMMYY نوشته و OSF مخفف زعفران پوشال است.

فرایند انجام معاملات آتی

بعد از آشنایی با آموزش معاملات آتی زعفران نوبت انجام این معاملات است.

مراحل انجام این معاملات به ترتیب عبارت اند از:

• دریافت کد معاملاتی قرارداد های آتی
• واریز وجه تضمین اولیه به حساب عملیاتی
• ارائه سفارش خرید و فروش
• انجام معاملات

شرایط اخذ کد معاملاتی قرارداد های آتی

• مراجعه به یکی از کارگزاران دارای مجوز قرارداد های آتی در بورس کالا
• ارائه مدارک هویتی
• تکمیل و امضای فرم های درخواست کد ، اقرارنامه و بینایه ریسک معاملات قراردادهای آتی و معرفی اطلاعات حسابهای بانکی مشتری به همراه سایر مدارک مورد نیاز
• تایید مدارک مذکور توسط کارگزار و ارائه آن به بورس کالا
• بررسی مدارک مذکور توسط بورس کالا و صدور کد معاملاتی برای مشتری
• انجام معاملات مجازی

انجام معاملات مجازی

بعد از خوندن آموزش معاملات آتی زعفران برای آشنایی بیشتر بهتره ابتدا به صورت مجازی در بازار کالای ایران معاملاتی انجام بدید.
برای انجام معاملات شبیه سازی شده قراردادهای آتی زعفران همه روزه از ساعت 12:30 میتونین به این سایت مراجعه کنید.

آشنایی با مفاهیم و اصطلاحات قراردادهای مشتقه

قراردادهای مشتقه به نوعی از قراردادهای مالی اطلاق می‌شود که ارزش خود را از کالای فیزیکی (دارایی پایه) می‌گیرند. دارایی پایه می‌تواند به شکل سهام، کالا، نرخ‌های بهره، صنعت ساخت‌وساز یا هر نوع دارایی دیگر باشد.

امروزه اوراق مشتقه در قالب چهار نوع قرارداد مشتقه اصلی مورد معامله قرار می‌گیرند که عبارتند از: الف - قراردادهای آتی (Futures) ب - قراردادهای سلف (Forwards) ج - قراردادهای اختیار معامله (Options) د - قراردادهای معاوضه (Swaps) قراردادهای مشتقه فوق در مکان‌های زیر قابل معامله هستند:
بورس اوراق بهادار
بورس کالا
فرابورس (OTC)
انواع قراردادهای مشتقه

قرارداد آتی (Futures Contracts): قراردادی است که در آن دوطرف تعهد می‌کنند که در یک تاریخ مشخص(تعیین شده طبق ضوابط رسمی بورس) و با یک قیمت مشخص (تعیین شده طبق ضوابط بازار رسمی بورس) یک کالا با کیفیت مشخص(تعیین شده طبق ضوابط بازار رسمی بورس) را مبادله کنند. در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند. خریدار معمولاً نگران است که قیمت کالا در آینده بالا رود و فروشنده نگران است که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین بیاید. این قراردادها در بازارهای رسمی یا بورس انجام می‌گیرند و به نوعی نوسان‌های شدید قیمت کالا در آینده را کاهش می‌دهند. در این نوع قرارداد، پول، کالای مورد معامله تا زمان تحویل پرداخت نمی‌شود ولی هر دوطرف معامله برای حسن انجام معامله هنگام عقد قرارداد، ودیعه‌ای به اتاق پایاپای به‌عنوان وجه تضمین حسن انجام قرارداد می‌سپارند. برخی از قراردادهای آتی، قابل معامله و واگذاری به دیگران در بورس (بازار دست دوم) هستند لذا این نوع قراردادها به‌عنوان ابزارهای سفته بازی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.

پیمان آتی (Forward Contracts): اصطلاحی که سازمان بورس به‌کار می‌برد: قراردادی است که در آن دوطرف تعهد می‌کنند که در یک تاریخ مشخص(توافقی است طبق ضوابط بازار غیررسمی بورس) یا یک قیمت مشخص (توافقی است طبق ضوابط بازار غیررسمی بورس) یک کالا با کیفیت مشخص(توافقی است طبق ضوابط بازار غیررسمی) را مبادله کنند. در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند. خریدار معمولاً نگران است که قیمت کالا در آینده بالا رود و فروشنده نگران است که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین بیاید. این قرارداد‌ها در بازارهای غیررسمی یا خارج از بورس صورت می‌گیرند و معمولا به‌علت اعتبار بالای دوطرف معامله، کل مبلغ در زمان تحویل کالا در سررسید پرداخت می‌شود.

قراردادهای سلف: قراردادی است که در آن دو طرف تعهد می‌کنند که در یک تاریخ مشخص(توافقی است) و با یک قیمت مشخص (توافقی است) یک کالا با کیفیت مشخص (توافقی است) را مبادله کنند. در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قراردادهای آتی چیست؟ قرارداد عمل کنند. خریدار نگران است که قیمت کالا در آینده بالا رود و فروشنده نگران است که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین بیاید. این قرارداد در بازار غیررسمی(خارج از بورس) در کشورهای اسلامی صورت می‌گیرد. در این قراردادها کل مبلغ مورد معامله ابتدا به تحویل‌دهنده کالا پرداخت می‌شود، یعنی تحویل‌دهنده کالا در ابتدا پول را می‌گیرد و در سررسید، کالا را تحویل می‌دهد. معاملات سلف به نوعی قراردادهای آتی چیست؟ در شمار قراردادهای آتی قرار می‌گیرند. البته میان معاملات سلف و قراردادهای آتی تفاوت‌هایی وجود دارد. از آنجا که معاملات سلف در اغلب کشورها در خارج از بورس انجام می‌شود، فاقد استانداردهای لحاظ شده در قراردادهای آتی هستند. بنابراین دوطرف معامله می‌توانند قرارداد را به نحو دلخواه و براساس نیاز خود به‌صورت توافقی تنظیم کنند. در معاملات آتی، اتاق پایاپای (نهاد تسویه) وجود دارد که مبلغی را به‌عنوان ودیعه از هر دوطرف در هنگام عقد قرارداد دریافت می‌کند، درحالی‌که در قرارداد سلف، اتاق پایاپای موجود نیست و هر طرف مستقیما نسبت به دیگری مسئول است. قراردادهای آتی در بورس کالا، تحت مقررات و نظارت کمیته معاملات است اما بازارهای سلف تحت مقررات و ضوابط خاصی نیستند.

قراردادهای استصناع: قراردادی است که در آن دوطرف تعهد می‌کنند که در یک تاریخ مشخص (توافقی است) و با یک قیمت مشخص (توافقی است) یک کالا با کیفیت مشخص(توافقی است) را مبادله کنند. در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند. خریدار معمولا نگران است که قیمت کالا در آینده بالا رود و فروشنده نگران است که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین بیاید. این قرارداد در بازار غیررسمی (خارج از بورس) در کشورهای اسلامی صورت می‌گیرد. در این قرارداد کل مبلغ مورد‌معامله به‌صورت قسطی تا سررسید به تحویل‌دهنده کالا پرداخت می‌شود.

قراردادهای معاوضه‌ای (Swap Contracts): قراردادی است که در آن دوطرف متعهد هستند که برای مدت مشخص(توافقی است)، دو دارایی یا منافع حاصله از دو دارایی را با کیفیت مشخص(توافقی است) به نسبت تعیین شده، معاوضه کنند. پس از سررسید قرارداد دو دارایی یا منافع این دو دارایی به صاحبان اولیه آنها برمی‌گردد. این دارایی‌ها می‌توانند فیزیکی مثل گندم، طلا، نفت، چوب و. یا مالی مثل اوراق قرضه، مشارکت، وام‌و. باشند. در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند. این قرارداد به‌صورت غیررسمی(خارج از بورس) انجام می‌گیرد.

اوراق اختیار خرید

قراردادهای اختیار خرید (Call Option): قراردادی است که صاحب اختیار(خریدار اختیار خرید) پس از پرداخت مبلغی مشخص(تعیین‌شده توسط بازار رسمی بورس) به فروشنده اختیار، این حق را پیدا می‌کند که تا زمانی مشخص(تعیین‌شده توسط بازار رسمی بورس)، دارایی رسمی مشخص را با کیفیت مشخص با قیمت مشخص (تعیین شده توسط بازار رسمی بورس) اگر بخواهد از فروشنده اختیار، خریداری کند. این صرفا یک حق یا امتیاز خرید است نه اجبار. فروشنده اختیار خرید تا زمانی که خریدار اختیار خرید حق خود را اجرا نکرده، هیچ تعهدی در این قرارداد ندارد. زمانی که خریدار اختیار خرید حق خود را اجرا کند، فروشنده اختیار خرید اجبار دارد که تعهد را طبق قرارداد انجام دهد. به‌عبارتی دیگر، خریدار اختیار خرید دارای یک حق است و فروشنده اختیار خرید در زمان اجرای این حق دارای تعهد می‌شود. این یک نوع تعهد احتمالی برای فروشنده اختیار خرید تلقی می‌شود. صاحب اختیار خرید (خریدار) فکر می‌کند که قیمت دارایی بالا می‌رود و فروشنده اختیار خرید فکر می‌کند که قیمت دارایی پایین می‌آید. این قرارداد به‌صورت رسمی در بورس‌های دنیا روی دارایی‌های واقعی و مالی معامله می‌شود. چنانچه صاحب اختیار به دلایل قیمت‌های بازار، از حق خود استفاده کند، حالتی ایجاد می‌شود که به آن درون پولی (in The money) اطلاق می‌شود.

قراردادهای اختیار فروش(Put option): قراردادی است که صاحب اختیار(خریدار اختیار فروش) پس از پرداخت مبلغی مشخص (تعیین‌شده توسط بازار رسمی بورس) به فروشنده اختیار، این حق را پیدا می‌کند که تا زمان مشخص (تعیین شده توسط بازار رسمی بورس) دارایی مشخص را با کیفیتی مشخص با قیمتی مشخص (تعیین شده توسط بازار رسمی بورس) اگر بخواهد به فروشنده اختیار بفروشد. این صرفا یک حق یا امتیاز فروش است نه اجبار. فروشنده اختیار فروش تا زمانی که خریدار اختیار فروش حق خود را اجرا نکرده، هیچ تعهدی در این قرارداد ندارد. زمانی که خریدار اختیار فروش، حق خود را اجرا کند، فروشنده اختیار فروش اجبار دارد که تعهد را طبق قرارداد انجام دهد. به‌عبارتی دیگر، خریدار اختیار فروش دارای یک حق است و فروشنده اختیار فروش در زمان اجرای این حق دارای تعهد می‌شود. این یک نوع تعهد احتمالی برای فروشنده اختیار فروش تلقی می‌شود. صاحب اختیار فروش(خریدار) فکر می‌کند که قیمت دارایی پایین می‌رود و فروشنده اختیار فروش فکر می‌کند که قیمت دارایی بالا می‌رود. این قراردادها به‌صورت رسمی در بورس‌های دنیا روی دارایی‌های فیزیکی و مالی معامله می‌شوند.اگر قرارداد اختیار معامله به‌گونه‌ای بسته شود که دارنده برگه بتواند در هر زمان (پیش از سررسید نهایی) از حق خود استفاده کند، آن را «اوراق آمریکایی» و اگر در برگ قرارداد این جمله قید شده باشد که دارنده تنها در زمان انقضا می‌تواند از آن حق استفاده کند، آن را «اوراق اروپایی» می‌نامند. گواهی اختیار معامله قابل معامله در بازار دست دوم (بورس) نیز هست.