نحوۀ محاسبۀ سود و زیان

اضافه کاری چیست؟ فرمول اضافه کاری در قانون کار

آیا می دانید نحوه محاسبه اضافه کاری به چه صورت می باشد؟ اکثر افراد فکر می کنند که اضافه کاری فقط به معنی کارهای اضافه ای می باشد که کارفرما از کارگران و کارمندان می خواهد انجام بدهند.

اضافه کاری در قانون کار ازجمله موضوعاتی می باشد که وزارت کار شرایط خاصی را برای آن درنظر گرفته است. بنابراین اگر تمایل دارید اطلاعات جامعی درباره قوانین و شرایط اضافه کاري کسب نمایید، تا انتهای مقاله اضافه کاری چیست؟ با ما همراه باشید.

در این مقاله به معرفی اضافه کاري در قانون کار، نحوه محاسبه، فرمول محاسبه، محاسبه آنلاین و 10 پرسش و پاسخ مهم اضافه کاری و … می پردازیم.

مدیران کسب و کارها
مدیران مالی شرکت ها
حسابداران
افرادی که تمایل دارند با قوانین اضافه کاری آشنا شوند.

در این مقاله به مباحث زیر می پردازیم:

اضافه کاری چیست؟

ممکن است شما بگویید که اضافه کاري دارای مفهوم مشخص و ساده ای است و سوال “اضافه کاری چیست” تخصصی نیست؛ اما باید بگوییم که اضافه کار در قانون کار دارای قوانین مشخصی بوده و برای محاسبه حقوق آن شرایطی وجود دارد.

مطالب مرتبط:

در تعریف تخصصی، میزان کار محول شده از سوی کارفرما به کارمند در خارج از ساعت کار قانونی به عنوان اضافه کار محاسبه می شود.
به طور ساده تر اضافه کاری را اینطور می توان بیان کرد که اگر کارکرد یک فرد در طول روز یا ماه بیشتر از کارکرد موظفی باشد، مشمول دریافت حقوق اضافه کاري می شود. برای ارسال لیست مالیات حقوق لینک قبل را کلیک کنید.برای ارسال لیست بیمه لینک قبل را کلیک کنید.

لازم به ذکر می باشد که اضافه کار یکی از اجزای حقوق و دستمزد می باشد. اگر می خواهید با تمام اجزای حقوق و دستمزد آشنا شوید حتما مقاله اجزا و عناصر حقوق و دستمزد را مطالعه کنید.

اضافه کار در قانون کار

در قانون کار آمده است که کارگر موظف می باشد به مدت 8 ساعت در هر شبانه روز و 44 ساعت در هر هفته به کار های محول شده توسط کارفرما بپردازد. حال اگر میزان ساعات کار کارمند یا کارگر بیشتر از ساعات قانونی اعلام شده توسط وزارت کار باشد، مشمول دریافت اضافه کاري می شود.

ساعات کار قانونی برای مشاغل سخت و زیان آور 6 ساعت در شبانه روز و 36 ساعت در هر هفته می باشد.

با توجه به ماده 59 قانون کار درصورتی که خود کارگر موافق باشد اضافه کاری انجام دهد ، کارفرما می تواند ارجاع کار اضافی را به کارگر بدهد و همچنین بابت میزان اضافه کار کارمند، باید 40% بیشتر از مزد هر ساعت کار عادی به کارمند پرداخت شود. (در قوانین کار در مورد انواع مرخصی ها از جمله مرخصی استعلاجی نیز صحبت شده است که پیشنهاد میکنیم مقاله مرخصی استعلاجی را مطالعه کنید).

لازم به ذکر می باشد که ارجاع اضافه کار به کارگرانی که مشغول به انجام کار های شبانه هستند، کارگرانی که به کارهای خطرناک و سخت و زیان آور مشغول هستند و کارگران نوجوانی که بین 15 تا 18 سال سن دارند ممنوع می باشد. اگر در حین اضافه کار این نحوۀ محاسبۀ سود و زیان سه گروه از کارگران حادثه و یا اتفاقی برای کارگر به وجود بیاید، کارفرما باید مطابق قانون تمام خسارات به وجود آمده را پرداخت نماید.

شاغلان در هر شغل برای هر ساعت کار اضافه علاوه بر ساعات کار موظفی خود، مشمول دریافت اضافه کار می باشند. اضافه کاري می تواند انواع مختلفی داشته باشد که در زیر به برخی از آن ها اشاره می کنیم.

• اضافه کاری عادی: کارکرد بیشتر از ساعات کاری موظفی فرد در روز های غیرتعطیل هفته، اضافه کاري عادی نام دارد.
• اضافه کاری تعطیل کاری: کار در روزهایی که در تقویم تعطیل رسمی هستند.
• اضافه کاری جمعه: کار در روز های جمعه که تعطیل هستند.
• اضافه کاری شبانه: کارکرد فرد در ساعات 22 تا 6 صبح، اضافه کار شبانه نام دارد.

اضافه کار فرهنگیان

معلمانی که بیشتر از 20 یا 24 ساعت در هفته که ساعات موظفی کار آن ها می باشد، مشغول به کار باشند، بابت اضافه کاري خود توسط مدیر مدرسه ای که در آن تدریس می نمایند، حق التدریس غیر موظف دریافت می کنند.

• برای اطلاع از حقوق وزارت کار لینک قبل را کلیک کنید.

اضافه کاری کارگران

هر کارگر در هر شبانه روز موظف می باشد که معادل 7 ساعت و 33 دقیقه مشغول به کار باشد. اگر 7:33 را در عدد 6 (تعداد روز های کار در هفته) ضرب کنیم، عدد 44 بدست می آید، که مجموع ساعات کار موظفی کارگران درهر هفته می باشد.

حال اگر کارگری به درخواست کارفرما و با رضایت خود بیشتر از 44 ساعت در هرهفته مشغول به کار نحوۀ محاسبۀ سود و زیان باشد، باید 40% علاوه بر مزد کار عادی بابت هر یک ساعت اضافه کاري دریافت نماید. برای محاسبه ساعت اضافه کار کارگر باید میزان ساعات کاری وی را از ساعات کار موظفی قانون کار کم نماییم، بدین طریق عددی که پس از محاسبه ساعت اضافه کاري بدست می آید در مبلغ اضافه کار ضرب شده و مبلغ آن کار بدست می آید.اطلاعات کامل تنخواه گردان در لینک قبل میباشد.

فوق العاده اضافه کاری چیست و چگونه محاسبه می شود؟

فوق العاده اضافه کاری مبلغی می باشد که برای ساعات کارکرد اضافه کاري پرداخت می شود. مبلغ فوق العاده اضافه کار، بیشتر از مبلغ کارکرد عادی کارگر می باشد.

فوق العاده اضافه کاری چه تفاوتی با اضافه کار دارد؟

اضافه کاري به معنای ساعات کار اضافه فرد می باشد، که مبلغ نحوۀ محاسبۀ سود و زیان آن برابر با حقوق عادی فرد می باشد. فوق العاده اضافه کاري به معنای مبلغی می باشد که بیشتر از مبلغ کارکرد عادی فرد بوده و بابت کارکرد اضافه کار پرداخت می شود. نرخ هر یک ساعت اضافه کار 140,000 تومان می باشد که از این مبلغ 40,000 تومان بابت فوق العاده اضافه کار و 100,000 تومان بابت یک ساعت کار عادی درنظر گرفت می شود.

محاسبه ساعت اضافه کار

با توجه به ماده 51 قانون کار کارگران باید در طول هر هفته به مدت 44 ساعت در محل کار خود مشغول به کار باشند. حال اگر تعداد ساعات کار کارگر این ساعت بیشتر شود مشمول دریافت اضافه کار می گردد. بنابراین برای محاسبه اضافه کاري کارمندان و کارگران ابتدا باید به محاسبه ساعت اضافه کاری آن ها پرداخته شود.

البته محاسبه ساعت اضافه کاری پیچیده نبوده و بسیار ساده می باشد. بدین طریق که ابتدا باید ساعات کارکرد پرسنل در طول یک ماه مشخص گردد، سپس ساعات کار موظفی پرسنل در همان ماه را از ساعات کار آنها کسر نمود. بدین طریق عدد نهایی که بدست می آید ساعت اضافه کاري پرسنل را نمایش می دهد. برای هریک از پرسنل باید به صورت جداگانه محاسبه ساعت اضافه کار انجام شود که باتوجه به ساعت اضافه کاري هر پرسنل مبلغ کار اضافه آنها محاسبه و پرداخت شود.

نحوه محاسبه اضافه کاری در قانون کار

اضافه کار در قانون کار زمانی محاسبه می شود، که ساعات کار موظفی فرد کامل باشد و همچنین اگر ساعات اضافه کاری در طول یک ماه بیشتر از ساعات کاری موظفی فرد باشد، میزان اضافه کار برای فرد محاسبه نخواهد شد.

نحوه محاسبه اضافه کار کارمندان و کارگران به این صورت می باشد که پس از محاسبه ساعت اضافه کاري پرسنل، ابتدا باید مبلغ دستمزد یک ساعت فرد مشخص شود و سپس 40 درصد به دستمزد یک ساعت کار عادی اضافه شود. بدین طریق دستمزد یک ساعت اضافه کار بدست می آید.

نکته: تعجیل یا تاخیر در کار کارگر را نمی توان از اضافه کار وی کسر نمود، زیرا دستمزد دریافتی بابت اضافه کار 40% بیشتر از دستمزد کار عادی می باشد.

مبنای محاسبه اضافه کاری

برای محاسبه اضافه کار باید مبنای اضافه کار را در 1.4 ضرب نمود. حال مبنای اضافه کار با توجه به نظر هر کارفرما متفاوت می باشد. اما عموما شرکت ها جمع حقوق پایه، حق مسکن و حق بن را در عدد 220 یا 192 تقسیم می نمایند که مبلغ جمع مزایای یک ساعت کار فرد بدست آید. پس از محاسبه ساعت اضافه کاری باید مبلغ جمع مزایای یک ساعت کار فرد را در ضریب اضافه کار (1.4) ضرب نموده و عدد بدست آمده را در ساعات اضافه کار فرد ضرب کنید عددی که از این معادله بدست می آید مبلغ اضافه کاري فرد می باشد.

فرمول محاسبه اضافه کاری در قانون کار

مطابق قانون کار فرمول محاسبه اضافه کار بدین طریق می باشد که دستمزد یک ساعت کار کارگر بدست می آید و سپس مبلغ بدست آمده در 40% ضرب می شود، عدد بدست آمده در تعداد ساعات اضافه کار فرد ضرب شده و نتیجه ای که از این فرمول محاسبه اضافه کاري بدست می آید مبلغ دستمزد کارگر بابت اضافه کاری را نشان می دهد.

در ادامه سه نمونه فرمول محاسبه اضافه کار باتوجه به مبنای ساعات کاری موظفی کارمندان که در سیستم حقوق و دستمزد ثبت می شود را برای شما آورده ایم. نحوه محاسبه اضافه کار کارمندان و کارگران در نرم‌افزار از طریق ثبت فرمول می باشد، با استفاده فرمول های زیر شما به راحتی می توانید اضافه کار پرسنل را محاسبه نمایید.

ردیف	عنوان	فرمول اضافه کاري
1	فرمول اضافه کاري بر مبنای 220 ساعت کار	کارکرد اضافه کاری × 1.4 × 220 ÷ حق مسکن + حق بن + حقوق پایه
2	فرمول اضافه کاري بر مبنای 192 ساعت کار	کارکرد اضافه کاری × 1.4 × 192 ÷ حق مسکن+ حق بن + حقوق پایه
3	فرمول اضافه کاري بر مبنای 198 ساعت کار	کارکرد اضافه کاری × 1.4 × 198 ÷ حق مسکن + حق بن + حقوق پایه

ضریب اضافه کاری

ضریب اضافه کاری مطابق قانون کار برابر با 1.4 می باشد. یعنی فرد بابت هر ساعت اضافه کار 40 درصد بیشتر از دستمزد یک ساعت کار عادی دریافت می کند.برای دریافت کار برگ لینک قبل را کلیک کنید.

نرخ اضافه کاري

نرخ اضافه کاری برابر با حقوق پایه فرد و یا جمع حقوق پایه، حق مسکن و حق بن فرد با توجه به نظر کارفرما می باشد.

نحوه محاسبه اضافه کاری سال 1401

در سال 1401 حقوق پایه که برابر با 41,797,500 حق مسکن برابر با 6,500,000 و حق بن برابر با 8,500,000 می باشد. حال اگر کارفرما با توجه به قوانین شرکت خود جمع این سه مزایا و یا حقوق پایه را به عنوان مبنای اضافه کار درنظر می گیرد.

مثال : کارکرد اضافه کاری *1.4* 220 / حق مسکن در حکم+ حق بن در حکم + حقوق پایه در حکم = اضافه کاری

نحوه محاسبه و قانون اضافه کاري در روزهای تعطیل

مطابق ماده 63 قانون کار اگر کارگری در روز جمعه که تعطیل بوده و متعلق به خانواده می باشد مشغول به کار باشد، باید علاوه بر مزد یک ساعت کار 80% بابت جمعه کاری دریافت نماید. اگر فردی در روز هایی که در تقویم تعطیل رسمی می باشد مشغول به کار باشد، علاوه بر دستمزد یک روز عادی باید 40% بابت تعطیل کاری دریافت نمایند.

محاسبه آنلاین اضافه کاری

در این بخش به محاسبه آنلاین اضافه کاری باتوجه میزان ساعات اضافه کار می پردازیم. اگر شما هم جزء افرادی هستید که میخواهید بدانید مبلغ اضافه کار که دریافت می کنید مطابق قوانین اداره کار محاسبه می شود یا خیر، در این بخش ساعات اضافه کار خود را وارد کنید که محاسبه آنلاین اضافه کار شما انجام شود.

با بررسی مبلغ اضافه کاری که از طریق محاسبه آنلاین اضافه کار نمایش داده می شود، متوجه می شوید که اضافه کار شما کمتر از مبلغ تعیین شده توسط قانون کار می باشد یا بیشتر.

نحوۀ محاسبۀ درصد مشارکت در ساخت چگونه است؟

مشارکت در ساخت چند سالی است که با اقبال خوبی از سمت صاحبان ملک‌های قدیمی و کلنگی روبه‌رو شده است. این قراردادها اگر به صوت درست و با رعایت حقوق طرفین پیش برود، سود رضایت‌بخشی به همراه خواهد داشت؛ زیرا در سال‌های اخیر و خصوصا در شهرهای بزرگ دیگر کمتر کسی ممکن است هم صاحب زمین باشد و هم سرمایه و تخصص لازم را برای ساخت بنای جدید در اختیار داشته باشد.

مشارکت در ساخت مزایای بسیار دارد که می ‌توان به این موارد اشاره کرد:

• بهتر شدن مقاومت ساختمان نوساز نسبت به بنای قدیمی
• رعایت اصول نوین و مدون مهندسی برای ساخت بنا
• ایجاد فضای مسکونی به تعداد بیشتر
• زیبایی ساختمان با توجه به سلیقه و استانداردهای روز
• استفاده ار مصالح، روش‌ها و ماشین‌آلات مدرن برای ساخت بنا

اما شاید مهم‌ترین مزیت چنین قراردادی را بتوان سودی دانست که در کوتاه‌مدت عاید طرفین توافق می ‌شود. به همین دلیل، لازم است موارد حقوقی و عرفی را دربارۀ محاسبه سهم مالک و سازنده بشناسیم و با خیال راحت‌تر وارد عملیات ساخت‌وساز مشارکتی بشویم.

قدرالسهم و میزان سود مالک زمین و سازنده (دو طرف قرارداد) روی چه اصولی محاسبه می‌شود؟

برای تعیین میزان سهم هر کدام از طرفین قرارداد اصول رایجی وجود دارد که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شویم. البته نوسانات بازار مسکن و تزلزل قیمت‌ها، باعث می‌شود خیلی از افراد هنگام عقد قرارداد مشارکت در ساخت با ابهام و تردید مواجه شوند. در هر حال، در حالت عادی مبنای قیمت را بر وضعیت روز قرار می‌دهند.

به طور مثال در شهر تهران، فرمول محاسبۀ مشارکت در ساخت در هر منطقه بر مبنای «قیمت هر مترمربع آپارتمان نوساز در آن منطقه» قرار دارد.

با توجه به این اصل، اگر میانگین قیمت هر مترمربع آپارتمان نوساز در منطقه‌ای که قرار است مشارکت در ساخت آن‌جا انجام شود تا چهار میلیون و پانصد هزار تومان باشد، معمولاً تقسیم سود به صورت برابر (50-50) انجام می‌شود. در غیر این صورت و اگر متوسط قیمت هر مترمربع آپارتمان نوساز در آن منطقه بین 4.5 میلیون تا 5.5 میلیون تومان باشد، میزان سود تغییر کرده و سهم مالک زمین 55 درصد و سهم سازنده 45 درصد محاسبه می‌شود.

البته در حال حاضر و با توجه به قیمت مسکن، دیگر در کمتر منطقه‌ای شاهد قیمت‌های زیر 5 میلیون تومان برای هر مترمربع آپارتمان نوساز هستیم. در این حالت به غیر از تعیین فرمول مشارکت به صورت 60-40 درصدی، مبلغی نیز تحت عنوان «بلاعوض» محاسبه می‌شود. این مبلغ در ابتدای فرآیند مشارکت از طرف سازنده به مالک پرداخت می‌شود که وی بتواند در طول زمان ساخت و آماده‌سازی بنای جدید، در منزل دیگری ساکن شود.

میزان وجه «بلاعوض» بر چه مبنایی محاسبه می‌شود؟

مبلغ «بلاعوض» معمولا به صورت توافقی تعیین می‌شود و قانون خاصی دربارۀ آن وجود ندارد. اما عرفی که برای آن وجود دارد به این شرح است: تعیین مبلغ یک میلیون تومان به ازای هر مترمربع مساحت خانۀ کلنگی در منطقه‌ای که قیمت هر مترمربع آپارتمان نوساز آن بیش از شش میلیون و پانصد هزار تومان است.

در باقی مناطق که قیمت هر مترمربع آپارتمان نوساز کمتر از این مبلغ است، وجه «بلاعوض» متغیر بوده و با توافق طرفین تعیین می‌شود.

آیا برای محاسبۀ بلاعوض در مشارکت در ساخت به غیر از عرف بازار، فرمول دیگری هم وجود دارد؟

بله. شما می‌توانید با استفاده از فرمول ریاضی زیر میزان سهم مشارکت را محاسبه کنید:

R = A% × D – G% × M
کل ارزش ملک = M
قدرالسهم سازنده = G
کل هزینه ساخت = D
قدرالسهم مالک = A
مقداربلاعوض = R

مثال:
ملکی به ارزش دو و نیم میلیارد تومان که هزینه ساخت آن یک میلیارد و صد میلیون تومان برآورد گردیده و نسبت سهم سازنده و مالک بترتیب 40% و 60% است.

2.500.000.000 × 40% – 1.100.000.000 × 60% = 340.000.000

همان‌طور که ‌می‌بینید مبلغی معادل سیصد و چهل میلیون تومان باید از طرف سازنده بابت مابه‌التفاوت ِساخت و به صورت بلاعوض به مالک پرداخت گردد.

به زبان ساده‌تر می‌توانیم بگوییم مالک بخشی از ملک خود را به سازنده می‌فروشد و سازنده به عوض مبلغ معامله، سهم مالک را می‌سازد و وجه تفاوت آن را نقد پرداخت می‌کند.

در زمینۀ میزان وجه «بلاعوض» چند نکته را به یاد داشته باشید:

آشنایی با زیر و بم محاسبه و پرداخت مالیات حقوق

مالیات حقوق مبلغی است که به صورت ماهیانه از میزان حقوق و دستمزد دریافتی همۀ افرادی که شاغل هستند و بیمۀ تأمین اجتماعی دارند، با درصدهای مشخصی که بسته به مبلغ حقوق دریافتی تعیین شده، کسر می­شود. پرداخت این مالیات نقش مؤثری در تأمین هزینه­های نحوۀ محاسبۀ سود و زیان دولت دارد و هر فرد شاغل باید در زمان مشخصی مالیات‌حقوق خود را محاسبه و پرداخت کند؛ در غیر این صورت مشمول جریمه­های مختلفی خواهد شد.

مالیات حقوق چیست؟

همۀ افراد شاغلی که به هر شکلی حقوق دریافت می­کنند و همچنین بیمۀ تأمین اجتماعی دارند، مؤظف هستند که بخشی از حقوق خود را تحت عنوان مالیات به وزارت اقتصاد و دارایی بپردازند. در واقع مالیات وجه مشخصی است که از طرف دولت و به منظور تأمین هزینه‌­های بخش‌­های مختلف دولتی، از افراد واجد شرایط اخذ می‌­شود. افرادی که موظف به پرداخت مالیات حقوق هستند، باید طبق بخشنامه‌هایی که هر ساله برای کارفرمایان و بنگاه‌های اقتصادی ارسال می‌شود، مقدار مشخصی از حقوقشان را به حساب تعیین­ شده از سوی وزارت امور اقتصادی و دارایی واریز کنند که البته در بیشتر مواقع این کار را خود کارفرمایان انجام می­‌دهند.

نحوۀ محاسبۀ مالیات حقوق چگونه است؟

یکی از وظایف مهم حسابداران در ابتدای هر سال مالی، محاسبۀ مالیات‌حقوق و دستمزد طبق فرمول‌­ها و درصدهای ارائه‌­شده از سوی وزارت اقتصاد و دارایی است. حسابداران باید در محاسبۀ این مالیات­‌ها دقت فراوان داشته باشند، زیرا اگر اشتباهی در محاسبه رخ داده باشد، شرکت یا سازمان مورد نظر مشمول جریمۀ مالیاتی خواهد شد. مبلغ مالیات برای همۀ حقوق بگیران یکسان نیست و درصد آن با توجه به میزان پول دریافتی محاسبه می­‌شود.

به عنوان مثال میزان مالیات‌حقوق و معافیت مالیاتی سال 99 با این فرمول­‌ها محاسبه شده است:

قانون­گذار برای سال 1399 جمع حقوق­‌های دریافتی برای اعمال ضرایب مالیاتی را به یک پایۀ معافیت و 4 پایۀ مشمول مالیات تقسیم کرده است:

پایۀ معافیت:

کسانی که در سال 99 مجموعاً 36 میلیون تومان حقوق دریافت کرده باشند، از پرداخت مالیات‌حقوق معاف خواهند بود.

پایۀ اول

افرادی که در سال مجموعاً 90 میلیون تومان حقوق دریافت کرده باشند، مشمول 10 درصد مالیات نسبت به مازاد حقوق پایۀ معافیت خواهند شد که عبارت است از:

54.000.000= 36.000.000- 90.000.000 مبلغ دریافتی مازاد بر پایۀ معافیت

54.000.000× 10 %= 5.400.000 مبلغ مالیات پرداختی

پایۀ دوم

افرادی که در سال مجموعاً 126 میلیون تومان حقوق دریافت کرده باشند، مشمول 15 درصد مالیات نسبت به مازاد حقوق پایۀ اول خواهند شد که عبارت است از:

36.000.000= 90.000.000- 126.000.000 مبلغ دریافتی مازاد بر پایۀ اول

36.000.000× 15%= 5.400.000 مبلغ مالیات پرداختی

پایۀ سوم

افرادی که در سال مجموعاً تا 180 میلیون تومان حقوق دریافت کرده باشند، مشمول 20 درصد مالیات نسبت به مازاد حقوق پایۀ دوم خواهند شد که عبارت است از:

54.000.000= 126.000.000- 180.000.000 مبلغ دریافتی مازاد بر پایۀ دوم

54.000.000× 20%= 10.800.000 مبلغ مالیات پرداختی

پایۀ چهارم

افرادی که در سال مجموعاً بیش از 180 میلیون حقوق دریافت کرده باشند، مشمول 25 درصد مالیات نسبت به مازاد حقوق پایۀ سوم خواهند شد.

چه کسانی از پرداخت مالیات بر حقوق معاف می­شوند؟

این افراد از پرداخت مالیات‌ حقوق معاف خواهند بود:

1. کسانی که مجموع حقوق دریافتی­ آن­‌ها در سال کمتر از 36 میلیون تومان باشد.
2. جانبازان، آزادگان، فرزندان شهید، نیروهای مسلح و نیروهای نظامی و انتظامی.
3. افرادی که در مناطق آزاد تجاری ساکن هستند (مانند منطقۀ آزاد ماکو و اروند، بندر انزلی، ارس، کیش، سلفچگان و قشم).

لازم به ذکر است که 50 درصد از مالیات حقوق افرادی که در مناطق کمتر توسعه‌­یافته زندگی می­‌کنند نیز بخشیده می­‌شود.

مالیات حقوق را چگونه باید پرداخت کرد؟

همان­طور که اشاره شد، در اغلب موارد محاسبه و پرداخت مالیات بر حقوق کارمندان و کارگران به عهدۀ کارفرمایان است؛ ولی به عنوان مثال فردی که شغل آزاد دارد و کارفرمای خودش محسوب می­‌شود، باید در مهلت قانونی تعیین­‌شده، به وب‌­سایت بانک ملی مراجعه کند و پس از پرکردن فرم مالیاتی و دریافت شناسۀ قبض و شناسۀ پرداخت، مالیات سالانه‌­اش را تسویه کند.

عدم پرداخت مالیات بر حقوق چه عواقبی دارد؟

هر شخصی که بخواهد تحت هر عنوانی مالیات سالانه‌­اش را پرداخت نکند، مشمول یک یا چند مورد از این جریمه‌­ها خواهد شد:

1. مجازات به حبس از دو ماه تا سه سال
2. ممنوع‌­الخروج شدن
3. جریمۀ نقدی معادل 20 درصد مبلغ مالیات پرداخت­‌نشده
4. محروم شدن از استفادۀ معافیت مالیاتی در سال مربوطه

لازم به ذکر است که در این بین برای افرادی که طی سه سال متوالی ترازنامه و حساب سود و زیان و دفاتر و مدارک آنان مورد قبول سازمان مالیات قرار گرفته باشد و مالیات را هر ساله در وقت معیّنی پرداخت کرده باشند، جایزۀ خوش­‌حسابی منظور خواهد شد.

فینتو، یک راه حل هوشمندانه

بهترین و هوشمندانه‌ترین راه برای کسب‌وکارهایی که می‌خواهند با مدیریت هزینه‌ها بخشی از موفقیت خود را تضمین کنند، ارائۀ به‌­موقع لیست بیمه و مالیاتشان است تا مجبور به پرداخت جریمه نباشند. نرم ­افزار حسابداری آنلاین فینتو این بخش مهم از کار شما را به آسان‌ترین شکل ممکن انجام می‌­دهد. پس همین حالا یک ماه استفادۀ رایگان خود از خدمات فینتو را شروع کنید.

محاسبه نرخ بازگشت سرمایه (ROI) — به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان)

علوم مالی و حسابداری براساس شاخص‌ها و فرمول‌هایی بنا شده‌اند که به خوبی نمایش دهنده وضعیت مالی و درآمدی شرکت یا کسب و کارها هستند. آگاهی از این شیوه‌های محاسباتی و شاخص‌های مالی، در نحوه سرمایه‌گذاری و انتخاب کسب و کار مناسب بسیار مفید است. به همین جهت در این نوشتار با محاسبه نرخ بازگشت سرمایه (Return on Investment) آشنا شده و از جنبه‌های گوناگون با آن مواجه می‌شویم. اگر می‌خواهید با نوشتن یک طرح سرمایه‌گذاری، وام دریافت کنید یا در یک صندوق سرمایه‌گذاری یا حتی بورس، وارد شوید خواندن این نوشتار به همراه امکان سنجی و تدوین طرح های توجیهی — آموزش محاسبات مالی مرتبط در Excel ضروری است. همچنین نحوه عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری در مطلب صندوق سرمایه گذاری چیست؟ — به زبان ساده شرح داده شده است.

فیلم آموزشی محاسبه نرخ بازگشت سرمایه

محاسبه نرخ بازگشت سرمایه

یکی از شاخص‌های مربوط به محاسبه سود یک سرمایه‌گذاری در امور مالی «نرخ بازگشت سرمایه» (Return on Investment) است که آن را با ROI نشان می‌دهند. در حقیقت نرخ بازگشت سرمایه، محاسبه‌گر نسبت درآمد به سرمایه‌ای است که در یک کسب و کار صرف کرده‌اید. هر چه این نسبت بزرگتر باشد، توانایی سود دهی آن کسب و کار بیشتر است. به این ترتیب در بین کسب و کارهایی که سرمایه‌گذاری در آن‌ها به شما پیشنهاد می‌شود، می‌توانید پرسودترین را انتخاب کنید.

نرخ بازگشت سرمایه در کنار شاخص‌های دیگر «جریان‌های نقدی» (Cash Flow) مانند «نرخ بازگشت داخلی» (Internal Rate of Return) یا IRR همچنین «ارزش خالص فعلی» (Net Present Value) که با NPV نشان داده می‌شود، شاخص‌های مهمی در سرمایه‌گذاری محسوب می‌شوند. در بیشتر مواقع این شاخص‌ها را به صورت درصدی یا نسبی بیان می‌کنند.

چگونه نرخ بازگشت سرمایه را محاسبه کنیم؟

نحوه محاسبه نرخ بازگشت سرمایه، بسیار ساده است. فرض کنید اقلام زیر در اختیار شما است:

• NRI یا سود خالص دریافتی (Net Return on Investment)
• CI یا مبلغ سرمایه‌گذاری (Cost of Investment)

در این صورت نرخ بازگشت سرمایه (ROI) به صورت زیر محاسبه خواهد شد.

اگر بخواهید شاخص ROI را به صورت درصدی نمایش دهید، کافی است که نتیجه را در ۱۰۰ ضرب کنید.

نکته: ممکن است به جای سود خالص دریافتی، تفاضل مبلغ سرمایه‌گذاری اولیه (Initial Value of Investment) و کل دریافتی حاصل از سرمایه‌گذاری (Final Value of Investment) به کار گرفته شود. در این صورت نحوه محاسبه ROI به صورت زیر خواهد بود.

نکته: البته توجه دارید که نتیجه محاسبه ROI در هر دو حالت یکسان خواهد بود و فقط پیش‌نیازهای محاسبه آن تغییر کرده است.

مثال ۱

فرض کنید ۱۰۰۰ سهم از سهام شرکت X را به مبلغ ۱00۰۰ ریال برای هر سهم، خریداری کرده‌اید. بعد از گذشت یک سال، همین تعداد سهام را به مبلغ ۱۲۵۰0 ریال به ازای هر سهم فروخته‌اید. همچنین این شرکت به ازاء ۱۰۰۰ سهم شما در پایان سال ۵۰۰ هزار ریال سود پرداخت کرده است. از طرفی به کارگزار بورس نیز ۲۵0 هزار ریال بابت کارمزد خرید و فروش این سهم، پردخته‌اید. دراین صورت ROI برابر است با:

همانطور که مشخص است مجموع سرمایه‌گذاری صورت گرفته (سرمایه اولیه) برابر است با:

• سرمایه اولیه: $$10000 \times 1000$$.
• سرمایه کسب شده: $$12500 \times 1000 +500000-250000$$.

مثال ۲

براساس داده‌های مثال ۱، فرض کنید که کارمزد به کارگزاری بابت خرید برابر با ۱۵۰ هزار تومان و بابت فروش ۱۰۰ هزار تومان بوده است. در این صورت می‌توان نوشت:

• سرمایه اولیه: $$1000\times 10000+150000$$.
• سرمایه کسب شده: $$1000 \times 125000+500000-100000$$.

در نتیجه ROI برابر است با:

از آنجایی که هزینه‌ها یا درآمدها در این سرمایه‌گذاری با مثال ۱ متفاوت هستند، مقدار نرخ بازگشت سرمایه، یکسان نخواهد بود.

مثال ۳

فرض کنید قصد دارید در یک صندوق سرمایه‌گذاری یا یک کسب و کار، به فعالیت بپردازید. در این بین به سراغ سه شرکت سرمایه‌گذاری رفته‌اید نحوۀ محاسبۀ سود و زیان و مدیران صندوق یا شرکت‌ها به شما پیشنهاداتی داده‌اند که در آن‌ها مبلغ سرمایه‌گذاری و همچنین مبلغی که به عنوان سود به شما پرداخت می‌شود، ذکر شده است.

با توجه به تنوع مقادیر سرمایه و سود بازگشتی، کدام شرکت یا صندوق بیشترین میزان بازده را دارد؟ به کمک محاسبه نرخ بازگشت سرمایه می‌توانید به این پرسش پاسخ دهید. در تصویر زیر محاسباتی را می‌بینید که در اکسل به این منظور تهیه شده. همانطور که مشخص است صندوق شماره ۳ بیشترین نرخ بازگشت سرمایه (حدود ۷۰ درصد) را دارد. پس تصمیم به سرمایه‌گذاری در این صندوق به نفع شما خواهد بود زیرا با سرمایه اولیه کمتر، درآمد بیشتری خواهید داشت.

محاسبه نرخ سالانه بازگشت سرمایه

در محاسبه «نرخ سالانه بازگشت سرمایه» (Annualized ROI)، طول دوره‌ای که شما به سود مورد انتظارتان می‌رسید نیز به کار می‌رود و این امر برتری این شاخص را نسبت به نرخ بازگشت سرمایه (ROI) نشان می‌دهد. به منظور محاسبه نرخ سالانه بازگشت سرمایه، به شیوه زیر عمل می‌شود.

نرخ سالانه بازگشت سرمایه $$\large = [(1+ROI)^>-1]\times 100$$

توجه دارید که در اینجا $$n$$ تعداد دوره‌های سرمایه‌گذاری است. همانطور که می‌بینید، نرخ سالانه بازگشت سرمایه به نوعی میانگین هندسی نرخ بازگشت سرمایه است.

مثال ۴

فرض کنید یک سرمایه‌گذاری در طول ۵ سال، بازده‌ای برابر با 50٪ دارد. نرخ سالانه بازگشت سرمایه برای این سرمایه‌گذاری به صورت زیر محاسبه می‌شود.

نرخ سالانه بازگشت سرمایه $$\large = [(1+0.50)^>-1]\times 100 = 8.45\%$$

توجه کنید که اگر محاسبه میانگین را به صورت میانگین حسابی در نظر می‌گرفتیم نرخ سالانه بازگشت سرمایه برابر با 10٪ می‌شد که یک تقریب نامناسب از Annual ROI خواهد بود.

از شیوه محاسبه نرخ سالانه بازگشت سرمایه، برای مقاطع کوچکتر از یک سال نیز می‌توان استفاده کرد. کافی است که $$n$$ را به صورت نسبتی از سال در نظر بگیرید.

مثال ۵

یک سرمایه‌گذاری کوتاه مدت به طول شش ماه را در نظر بگیرید. اگر مقدار ROI در این سرمایه‌گذاری ۱۰٪ در شش ماه باشد، نرخ سالانه بازگشت سرمایه برابر است با:

نرخ سالانه بازگشت سرمایه $$\large = [(1+0.10)^>-1]\times 100 = 21.00\%$$

زیرا شش ماه نصف یا نیم سال در نظر گرفته می‌شود.

باز هم می‌بینید که اگر به شیوه محاسبه میانگین حسابی عمل می‌کردیم، مقدار نرخ سالانه بازده سرمایه برابر با ۲۰٪ می‌شد که تقریبی نادقیق از این نرخ است.

به کارگیری نرخ سالانه بازگشت سرمایه برای مقایسه صندوق‌ها یا کسب و کارهایی که احتیاج به سرمایه‌گذار دارند، مناسب است زیرا طول دوره سرمایه‌گذاری را هم لحاظ می‌کند.

مثال ۶

شرکت X به شما پیشنهاد می‌کند که با نرخ بازگشت سرمایه ۵۰ درصدی و دوره ۵ ساله سرمایه‌گذاری کنید در حالیکه پیشنهاد شرکت Y نرخ ۳۰٪ ولی دوره سه ساله برای سرمایه‌گذاری است.

X نرخ بازگشت سرمایه $$\large = [(1+0.5)^>-1]\times 100 = 8.45\%$$

$$ \large =[(1+0.3)^>-1]\times 100 = 9.14\%$$ نرخ بازگشت سرمایه Y

در نتیجه، سرمایه‌گذاری در شرکت Y نسبت به شرکت X ارجح است، زیرا نرخ سالانه بازگشت سرمایه بیشتری دارد.

محاسبه نرخ بازگشت سرمایه نامتوازن با تابع IRR

زمانی که یک طرح سرمایه‌گذاری را ارزیابی می‌کنید، به این موضوع توجه داشته باشید که ممکن است دریافتی‌های شما در طول دوره سرمایه‌گذاری رخ دهد. از طرفی میزان درآمدهای شما از این طرح سرمایه‌گذاری ممکن است در سال‌های نخست کم و در سال‌های انتهایی زیاد شوند. در این صورت نرخ بازگشت سرمایه چگونه محاسبه می‌شوند؟

زمانی که بازگشت سرمایه نامتوازن باشد، محاسبه نرخ بازگشت سرمایه به شکل پیچیده‌ای محاسبه خواهد شد که به آن نرخ بازگشت داخلی (Internal Rate of Return) یا IRR می‌گویند. در IRR، در هر دوره، میزان پرداخت‌های سود ناشی از سرمایه‌گذاری با یکدیگر تفاوت دارد ولی دوره‌های بازپرداخت یکسان است. به این معنی که پرداخت‌ها همیشه سالانه یا مثلا شش ماهه صورت می‌گیرند.

مثال ۷

فرض کنید در یک طرح سرمایه‌گذاری، سرمایه اولیه ۱۰۰.۰۰۰ ریال در نظر گرفته شده است. در نتیجه می‌توان دوره مربوط به سرمایه‌گذاری را در سال صفر، ۱۰۰ هزار ریال محسوب کرد.

در نحوۀ محاسبۀ سود و زیان پایان سال اول درآمد شما از این سرمایه‌گذاری ۲۵.۰۰۰ ریال است. به همین ترتیب در سال‌های بعدی به ترتیب 30.000، 35.000، 20.000 و 15.000 ریال دریافتی خواهید داشت. مجموع این دریافت‌ها برابر با 125.000 ریال خواهد بود.

با توجه به طول دوره‌های ثابت بازپرداخت، تابع IRR، نرخ بازگشت سرمایه را سالانه 8٫64 درصد محاسبه کرده است.

نکته: فرمول صریحی برای محاسبه IRR وجود ندارد و معمولا به روش‌های عددی و به کمک محاسبات تکراری، نرخ بازگشت داخلی بدست می‌آید. در این مثال هم ما از تابع IRR در اکسل به منظور انجام محاسبات کمک گرفته‌ایم.

همانطور که مشاهده می‌کنید، سود شما در کل برابر با ۲۵ هزار ریال است که اگر در بین ۵ سال تقسیم کنیم حدود سالی ۵۰۰۰ ریال خواهد بود. در نتیجه براساس میانگین حسابی، متوسط نرخ سالانه بازگشت سرمایه چیزی حدود 5٫0 درصد می‌شود که با 8٫64 درصد تفاوت زیادی دارد. علت این امر، تخصیص تفاوت مبلغ پرداختی در طول دوره بازگشت سرمایه است.

مثال ۸

مسئله مثال ۷ را در نظر بگیرید. فرض کنید که در سال‌های اول تا چهارم، مبلغ بازپرداخت ثابت و ۵۰۰۰ ریال باشد و باقی‌مانده مبلغ بازپرداخت در نحوۀ محاسبۀ سود و زیان سال پنجم و به میزان ۱۰.۵۰۰۰ ریال در نظر گرفته شده است. نرخ بازگشت داخلی در این حالت برابر با ۵٫0 درصد است.

همانطور که می‌بینید نحوه و مبلغ بازپرداخت‌های سرمایه‌گذاری در تعیین نرخ بازگشت سرمایه مهم هستند و به کمک تابع IRR این امر به درستی محاسبه می‌شود.

مزایای استفاده از نرخ بازگشت سرمایه

از مزایای مهم برای نرخ بازگشت سرمایه (ROI)، سادگی محاسبه آن است. از طرفی درک آن نیز بسیار ساده است. از آنجایی که این شاخص به صورت نسبت دو مقدار عددی است، واحد نداشته و می‌تواند بدون در نظر گرفتن واحد پولی کشورها به کار گرفته شود. به این ترتیب وقتی گفته می‌شود این سرمایه‌گذاری در کشور ایران،‌ دارای نرخ بازگشت سرمایه ۲۰٪ است، در مثلا کشور دیگری مانند آرژانتین هم همین معنی را خواهد داشت.

هر چند این شاخص مبنای محاسباتی ساده‌ای دارد ولی می‌توان از آن به عنوان یک شاخص کارا در انتخاب نحوه سرمایه‌گذاری استفاده کرد.

محدودیت‌های استفاده از نرخ بازگشت سرمایه

یکی از معایب شاخص ROI آن است که طول یا مدت زمان سرمایه‌گذاری در محاسبه آن نقشی ندارد. این امر هنگامی که نتایج حاصل از سرمایه‌گذاری و بازده برحسب زمان تغییر کند، بسیار مهم است. فرض کنید سرمایه‌گذاری در شرکت X، نرخ بازگشت سرمایه‌ای به میزان ۲۵٪ دارد. که در یک دوره ۵ ساله حاصل می‌شود. از طرفی شرکت Y نرخ بازگشت سرمایه‌ای به میزان ۱۵٪ داشته که دوره آن یکساله است. در نتیجه سرمایه‌گذاری در شرکت Y بسیار به صرفه‌تر از شرکت X است هر چند نرخ بازگشت سرمایه آن بیشتر است. به این ترتیب نرخ نحوۀ محاسبۀ سود و زیان سالانه بازگشت سرمایه (Annual ROI) می‌تواند این مشکل را برای ROI برطرف کند.

از طرفی، نرخ بازگشت سرمایه ROI، به ریسک ناشی از سرمایه‌گذاری توجهی ندارد. طبق تجربه و مثال‌های متعدد، مشخص است که هر چه نرخ بازگشت سرمایه بیشتر باشد، احتمال ریسک نیز بیشتر خواهد شد. این موضوع در بازار سرمایه و اوراق بهادار دیده می‌شود، سرمایه‌گذاری در صنایع بزرگ که نرخ بازده مناسبی دارند، دارای ریسک بیشتری نسبت به سرمایه‌گذاری در صنایع کوچک دارد که البته نرخ بازده کمتر و البته ریسک سرمایه‌گذاری کمتری دارند. بنابراین توجه به ROI به تنهایی ممکن است سرمایه شما را به خطر بیاندازد.

همچنین اگر هزینه‌های واقعی و درآمدهای واقعی به درستی پیش‌بینی نشده باشند، ROI می‌تواند بسیار گمراه کننده باشد. برای مثال، سرمایه‌گذاری در معاملات املاک، بدون در نظر گرفتن سود وام مسکن و مالیات دارایی‌ها، بیمه و هزینه‌های جانبی دیگر، ممکن است سود حاصل از سرمایه‌گذاری را بیشتر از واقعیت نشان داده و در انتها آنچه انتظار داشته‌اید از این سرمایه‌گذاری بدست نخواهد آمد.

به مانند دیگر شاخص‌های مالی، ROI‌ نیز به هزینه‌های زیست‌محیطی و اجتماعی توجهی نمی‌کند. به این ترتیب جایگزین مناسب برای آن شاخص SROI یا «بازده اجتماعی سرمایه‌گذاری» (Social Return on Investment) خواهد بود.

خلاصه و جمع‌بندی

نرخ بازگشت سرمایه (ROI) یک شیوه ساده و آسان برای اندازه‌گیری میزان سودآوری یک سرمایه‌گذاری است. هر چند این شاخص ساده به نظر می‌رسد ولی می‌توان آن را برای بیشتر مواردی که مربوط ب سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه هستند به کار برد. به همین دلیل، محاسبه نرخ بازگشت سرمایه برای سرمایه‌گذارها و صاحبان سرمایه امری مهم محسوب می‌شود.

همچنین به منظور تصمیم‌سازی برای انتخاب صندوق‌های سرمایه‌گذاری و محاسبه درصد سود آن‌ها، استفاده از ROI مبنای مناسب و کارایی خواهد بود. همانطور که دیدید، نرخ بازگشت سرمایه، دارای معایبی نیز هست که از جمله می‌توان به عدم دخالت زمان بازگشت سرمایه در آن اشاره کرد. به این ترتیب شاید نرخ سالانه بازگشت سرمایه بتواند جایگزینی مناسب برای شاخص مورد بحث محسوب شود.

هر چند محاسبه نرخ بازگشت سرمایه یا همان ROI ساده‌ است، ولی نرم‌افزارهای مالی و عمومی (مانند اکسل) برای چنین شاخص‌هایی، توابع بخصوصی دارند که باز هم محاسبات را ساده‌تر کرده و به کاربران اجازه تصمیم‌گیری سریع و دقیق را می‌دهند.

اگر مطلب بالا برای شما مفید بوده است، آموزش‌های زیر نیز به شما پیشنهاد می‌شود:

نحوۀ محاسبۀ سود و زیان

درآمد مشمول محاسبه خمس مال

توضیح اینکه در رویه­های مورد عمل در حسابداری برای محاسبه صورت جریان نقدی، از سود و زیان خالص دوره آغاز و پس از اعمال تغییرات ناشی از افزایش و کاهش دارایی ها و بدهیهای جاری طی سال نسبت به سال قبل ( تحت عنوان نقد حاصل از عملیات) و نهایتاً تأثیر جریانات نقدی حاصل فعالیتهای عملیاتی، سرمایه گذاری و تأمین مالی، به خالص وجه نقد در طی سال می رسیم که پس از کسر وجوه نقد ابتدای سال ، به مانده وجوه نقد در پایان سال ختم می شود . لیکن همانگونه در بند ۱-۳-۴ اشاره شد برای محاسبه درآمد مشمول خمس مال و به جهت راحتی در عمل، روش مذکور در بالا مبنای محاسبه خمس مال قرار می گیرد .

۱-۱-۳-۴- ذکر این نکته ضروری است که وجوه نقد پایان سال شامل مسکوک ( طلا) و وجوه ارزی بوده و عیناً بمانند رویه مورد عمل در حسابداری، به ارزش متعارف و موجودیهای جنسی به قیمت تمام شده ، ملاک انعکاس در محاسبه فوق قرار خواهند گرفت .

۲-۱-۳-۴- همانگونه که در جدول بیان بالا شده است دارائی­های ثابت مشهود و نامشهود و سرمایه­گذاری بلندمدت عیناً مشابه رویه­های حسابداری به بهای تمام شده در محاسبه خمس مال شرکت داده می­شود و پس از فروش آنها مبلغ فروش آنها از یک طرف بعنوان کاهش دارایی و از طرف دیگر بعنوان موجودی نقد در محاسبات خمس مال وارد می­شود.

۲-۳-۴ موارد معاف از خمس

به موارد ذیل خمس تعلق نخواهد گرفت ، یعنی چنانچه موارد ذیل بعنوان وجه نقد و دارایی های مشمول محاسبه خمس در پایان سال خمسی شخص موجود باشد ، باید آن را از دارایی مشمول خمس خارج ساخت .

۱-۲-۳-۴- اگر از غیر کسب ، مالی به دست آورد مثلاً چیزی به او بخشیده شود . این مورد در رویه­های متداول در حسابداری بعنوان هبه تلقی و مشمول مالیات خواهد شد.

۲-۲-۳-۴- مهری را که زن از شوهر می گیرد که در حسابداری این مورد موضوعیت نخواهد داشت .

۳-۲-۳-۴- ارثی که به انسان می رسد و همچنین پول فروش آنها . که در حسابداری در خصوص اشخاص حقوقی این موضوع مورد نداشته و در خصوص اشخاص حقیقی این دارایی و اموال مشمول مالیات بر ارث خواهد شد .

۴-۲-۳-۴- اگر قیمت جنسی که برای تجارت خریده بالا برود و آن را نفروشد و در بین سال خمسی قیمتش پایین آید مقدار بالا رفته خمس ندارد . که روش مذکور عیناً بمانند روش مورد عمل در حسابداری بوده و بعد از فروش کالا ، سود حاصله مشمول مالیات قرار خواهد گرفت .

۵-۲-۳-۴- آنچه از منافع کسب شده در طی سال خمسی به مصرف خوراک ، پوشاک ، اثاثیه ، خرید منزل ، عروسی ، جهیزیه دختر ، زیارت و مانند اینها برسد ، در صورتی که از شأن او زیادتر نبوده باشد . که این عمل نیز عیناً مطابق با رویه مورد عمل در حسابداری بوده که کلیه هزینه های مرتبط با فعالیت شرکت قابل کسر از درآمد و تأثیرپذیر بعنوان یک رقم کاهنده در محاسبه مالیات بر درآمد می باشد .

۶-۲-۳-۴- مالی را که فقیر بابت خمس و زکات و صدقه مستحبی گرفته باشد . لیکن طبق رویه مورد عمل در حسابداری هرگونه هدیه و هبه بعنوان درآمد تلقی و تأثیرپذیر در درآمد مشمول مالیات می باشد .

۷-۲-۳-۴- پولی را که به عنوان امانت نزد شخص باشد که طبق رویه مورد عمل در حسابداری نیز درآمد تلقی نشده و مشمول مالیات نمی باشد .

۸-۲-۳-۴- مالی که خمس آن قبلاً داده شده است که طبق رویه مورد عمل در حسابداری سود پس از کسر مالیات به حساب سود انباشته منتقل و منبعد مشمول مالیات نخواهد بود .

۹-۲-۳-۴- مالی که قرض گرفته شود که طبق رویه مورد عمل در حسابداری نیز در حسابهای پرداختی منعکس و مشمول مالیات نمی باشد ، همچنین اقساط پرداختی آن در طی سال .

۱۰-۲-۳-۴- خسارت های پرداخت شده توسط بیمه ، لیکن طبق رویه مورد عمل در حسابداری اینگونه اقلام بعنوان درآمد تلقی و مشمول مالیات خواهد شد .

۱۱-۲-۳-۴- ودیعه مسکن در صورتی که برای اجاره مسکن ، نیاز به پرداخت آن باشد . که طبق رویه مورد عمل در حسابداری مشمول مالیات عملکرد نبوده و صرفاً در محاسبه مالیات اجاره و پس از تبدیل از سپرده به مبلغ اجاره تحت عنوان مالیات تکلیفی در محاسبه مالیات شرکت خواهد کرد .

با توجه به آنچه در بالا گذشت می توان اینگونه نتیجه گرفت که روش شناسایی مبنای خمس با فرض تعهدی است و نه نقدی و لذا آنچه در رساله های عملیه تحت عنوان منفعت مطرح است با مفهوم منفعت در حسابداری یکی نیست ما در حسابداری منفعت را سود حاصل از عملیات خرید و فروش ، پس از کسر کلیه هزینه ها میدانیم در حالیکه تعریف منفعت در محاسبه خمس عبارت درآمد، منهای هزینه نمی گنجد بلکه بطور کلی شامل خالص کلیه جریانات نقدی ورودی و خروجی منعکس در رویدادهای مالی می­باشد.

نحوۀ محاسبۀ سود و زیان
• جمع بندی مطالب
• در نهایت با توجه به موارد فوق ، جهت محاسبه خمس موارد ذیل باید رعایت گردد :

الف ) تعیین سال خمسی

ب ) تعیین مبدأ سال خمسی

ج ) محاسبه خمس طبق جدول ذیل :

محاسبه خمس در تاریخ ( پایان سال خمسی )

دارایی ها – ریال

بدهی ها – ریال

موجودی نقد

پیش ­دریافتها

سرمایه گذاریهای کوتاه مدت

ذخایر

حسابها و اسناد دریافتنی و پیش­پرداختها

تسهیلات مالی

موجودی مواد و کالا

سود سهام پرداختنی

ارزاق و کالاهای مصرفی

سفارشات

مالیات و بیمه پرداختنی

دارائی­های ثابت مشهود

حسابهای و اسناد پرداختنی

سرمایه گذاریهای بلندمدت

جمع بدهیهای جاری

دارائیهای ثابت غیرمشهود

حصه جاری بدهیهای بلند مدت

سرمایه­گذاریهای بلندمدت

سرمایه(سرمایه اولیه برای شروع کار)

کسر می شود :

-موارد معاف از خمس ( طبق توضیح ۲-۳-۴ فوق )

-اموال و تجهیزات بکار گرفته شده در امورات زندگی که بیش از حدود شئونات زندگی فرد باشد